Brian Reihart, ngày 26 tháng 6, 2020 lúc 11:55AM
Translated from Dallas Observer Article “White chef who cooks Vietnamese food accused of harassing, insulting Asian Americans”
Ức vịt kiểu đường phố ở quán Một Hai Ba/ ảnh Kathy Tran
Tất cả bắt đầu với một lỗi đánh máy.
Peja Krstic, đầu bếp chủ nhà hàng Việt tại Dallas tên Mot Hai Ba đã đổi chỗ chữ h và n trong cụm “bánh mì” khi ghi caption cho bài đăng Instagram ngày 16 tháng 6. Sau đó, anh ta nói rằng autocorrect là nguyên nhân của sự việc.
Nhưng sau đó khi ba người phụ nữ gốc Việt trả lời bên dưới để sửa lỗi sai đánh máy, Krstic đã phát hỏa và gửi cho họ một dãy tin nhắn đầy nạt nộ cả công khai lẫn riêng tư, tố cáo họ đang “phân biệt chủng tộc’’, đe dọa sẽ có các hành vi pháp lý và thậm chí là gọi cả người bạn trai của một trong ba phụ nữ kể trên.
Kết quả là sự giận dữ đã nhấm chìm nhà hàng Dallas khi những nhà lãnh đạo ngành thực phẩm cộng đồng người Mỹ gốc Á buộc tội Krstic về tiền sử tấn công cá nhân - bao gồm gọi một đầu bếp tài năng khác, Donny Sirisavath, là “tên vô dụng Châu Á” (nguyên văn: “Asian piece of shit”), và gọi các nhân viên người Lào của Sirisavath là “những con khốn làm thuê” (“bitch workers”).
Một số nhà lãnh đạo địa phương khác, trong khi đó, lại bênh vực cho Krstic và chỉ ra áp lực căng thăng khi phải nấu ăn trong đại dịch. Krstic sau đó đã đăng một video xin lỗi lên và gọi bản thân là “ngu ngốc” (stupid) nhưng mô tả lỗi đánh máy này như một tai nạn hy hữu không đáng có.
Khi được hỏi về cảm nhận, Krstic từ chối, và cho biết thêm, rằng anh đang tập trung vào công việc của mình. Bài báo này được dựa trên lời cáo buộc của bốn người và ảnh chụp màn hình của cả cuộc đối thoại công khai lẫn riêng tư.
Peja Krstic/ ảnh Kathy Tran
Đây là cuộc tranh cãi dựa trên hành vi của các đầu bếp gắn liền với sự tôn trọng cho những người không phải da trắng cũng như trách nhiệm của các đầu bếp khi nấu những món ăn họ không lớn lên cùng.
Nhưng cuộc trò chuyện cũng bị bao vây bởi những cuộc cãi vã nhỏ nhặt, miệt thị và tranh luận trên mạng xã hội từ cả hai phía.
Trước hết, đầu tiên đó là một lỗi đánh vần.
Tiffany Tran là một thợ làm bánh macaron. Những thực khách quen thuộc và nhóm thân thiết của Mot Hai Ba nói rằng cô ấy là khách hàng chính thức đầu tiên tại trụ sở hai mới mở của nhà hàng. Khi Tran thấy lỗi đánh máy trên tài khoản Mot Hai Ba, cô ấy chỉ bình luận đơn giản “Bánh Mì*”. Krstic sau đó đã trả lời: “Tôi luôn viết sai nó” (“I mess it up always”), theo sau là đáp lại của Tran: “Nó làm tôi khó chịu!” (“It hurts my eyes!”)
Cuộc hội thoại công khai của họ kết thúc ở đó. Nhưng, trong cuộc trò chuyện riêng tư, Krstic đã gửi cho Tran hàng loạt những tin nhắn hung hăng, đe dọa sẽ cấm cửa cô khỏi chuỗi nhà hàng cũng như có các hành động pháp lý khác.
“Cô gọi đích danh tôi để sửa lỗi chính tả như thế là vô cùng sai trái,” Krstic nói ở tin nhắn đầu tiên gửi cho Tran. “Tôi cảm thấy bị xúc phạm và thậm chí là phân biệt chủng tộc.” Sau đó, anh ta còn thêm vào: “giống như cô đang tát thẳng vào mặt tôi như thể tôi chẳng là cái thá gì.” (“kicking me in the guts like I’m some piece of shit”)
“Tất cả những gì người Dallas biết về tôi đó chính là tôi không ích kỷ,” (“If anything everyone in Dallas knows how much unselfish I am”) Krstic tiếp tục. Trong những tin nhắn tiếp theo, dường như cảm xúc của anh ta còn dâng cao hơn với những câu như: “Tôi đoán tôi chẳng là gì đối với cô những năm qua. Cảm ơn vì những ủng hộ dối trá nhé.” (“I guess I was a complete piece of shit to you all these years. Thank for the fake support”) hay là “Cô nên cảm thấy xấu hổ về bản thân!!!!!” (“Shame on you!!!!!”)
“Tôi không thể nào hiểu được việc mình bị tố là phân biệt chủng tộc một đầu bếp Serbia khi tôi, một người Việt Nam, đi sửa lỗi chính tả của một món ăn Việt,” Tran nói.
Krstic sau đó đã nhắn cho bạn trai cô ấy, nguyên văn “Your girl took it too far with me today for no reason” hay “Bạn gái ông đã vượt quá giới hạn với tôi hôm nay chẳng vì lí do gì cả.” (Bạn trai Tran và Krstic đã từng hợp tác ở một số sự kiện chuyên nghiệp.) Một vài ngày sau đó, khi Tran đăng tải về trải nghiệm cá nhân của mình trên Facebook, Krstic thâm chí đã gọi cho bạn trai cô ấy và yêu cầu nhận được lời xin lỗi.
Tran nói, tại thời điểm đó, Krstic đã đe dọa sẽ kiện nếu cô tiếp tục nói về cuộc chạm trán giữa họ. Theo lời Tran, Krstic nói: “Tôi sẽ làm cho sự việc trở nên tồi tệ đối với cô” (“I am going to make things so much worse for you.”)
Ngày 23 tháng 6, một tuần sau khi sự việc trên xảy ra, Krstic gọi Tran một lần cuối. Cô ấy nói rằng mình đã không nhấc máy do lo sợ bị đe dọa một lần nữa. Nhưng lần này, Krstic muốn nói xin lỗi.
Krstic không để lại tin nhắn thoại, thay vào đó là một đoạn video dài, công khai xin lỗi trên Instagram, xin lỗi đến “người duy nhất tên Tiffany Tran.’’ Đổ lỗi một phần do coronavirus và áp lực mở cửa nhà hàng mới, Krstic nói trong đoạn video rằng anh ấy đã hiểu nhầm ý khi đọc bình luận ban đầu của Tran và cư xử dựa theo hiểu lầm đó.
Nhưng Tran không phải là người Mỹ gốc Á duy nhất phải chịu đựng điều đó.
Khao soi tại Khao Noodle Shop ở East Dallas/ Allson Mclean chụp
Chi Vu cũng đã bình luận vào bài đăng đánh vần sai tên bánh mì: “Bạn nên viết nó đúng bởi đó là đồ ăn của chúng tôi và xứng đáng được tôn trọng.”
Krstic sau đó đã tố cô “chèn ép” mình. Sau đó, Vu nói, một người phụ nữ khác cũng đã bình luận.
“Có người đã nói với tôi rằng nếu tôi cảm thấy buồn vì đồ ăn thì nên quay lại nơi mình đến và tự nấu,” Vu nói. Khi cô mở thông báo trên điện thoại, cô không thể nhìn thấy tin nhắn bởi Mot Hai Ba đã chặn tài khoản và đang trong quá trình xóa tất cả bình luận.
Vu nói người đàn bà kể trên sau đó đã xem tất cả stories của cô cũng như nhấn thích các bức ảnh gia đình. Vu đã phải chuyển tài khoản về chế độ riêng tư ngay sau đó.
Vu nói sau khi trao đổi với Tran, cô đã hỏi ý kiến luật sư và bạn bè để đảm bảo Krstic không thể đe dọa cô bằng kiện tụng.
“Cái tôi mong manh của đàn ông không phải là thứ bạn muốn gây hấn với vào năm 2020,” cô ấy bình luận.
Teresa Nguyen nói rằng mình không chắc những từ ngữ chính xác mình đã dùng trong bài viết của Mot Hai Ba bởi nhà hàng này đã chặn cô trên Instagram cũng như xóa cuộc trò chuyện. Nhưng, sau khi cô ấy có cuộc nói chuyện với Krstic, cô ấy đã chuyển tài khoản của mình về riêng tư, lo sợ rằng anh ta có thể sẽ cố gắng liên lạc với mình trong tương lai.
“Đặt Instagram của mình về chế độ riêng tư như một linh cảm điên rồ của tôi, mà rất có thể sẽ cứu tôi khỏi việc bị dò theo số điện thoại bởi người đàn ông này,” Nguyen nói. “Tôi không muốn mình bị gọi tới với những lời đe dọa hay bắt phải xin lỗi.”
(Ghi chú: Teresa Nguyen người trả lời phỏng vấn với Observer không phải cùng một Teresa Nguyen, người làm nhiệm vụ quan hệ công chúng cho một vài nhà hàng địa phương. Hai người này hoàn toàn không liên quan.)
Donny Sirisavath của Khao Noodle Shop nói anh ấy đã va chạm với Krstic ở một quán bar, nơi mà Krstic đã gọi nhân viên của Sirisavath là “lũ khốn làm thuê” (bitch workers) cũng như gọi anh này là “tên vô dụng Châu Á” (Asian piece of shit)/ Kathy Tran
Donny Sisisavath, đầu bếp sở hữu Khao Noodle Shop, từng lọt vào bán kết cuộc thi 2020 James Beard Award và được coi là người kế thừa trực tiếp danh hiệu “Đầu bếp giỏi nhất” của Observer từ Krstic, nhớ lại cuộc gặp gỡ trực tiếp không mấy thân thiện vào tháng Hai vừa qua với Krstic.
Sirisavath giải thích rằng bất đồng xảy ra khi nhân viên ở Khao Noodle Shop kể lại cho anh rằng có ai đó từ Mot Hai Ba đã cố gắng lôi kéo nhân viên này sang bên kia làm việc. Khi Sirisavath nhìn thấy Krstic ở quầy bar, Krstic từ chối khi bị hỏi có đúng anh ta đang cố dụ dỗ người làm không. Sau đó, tranh cãi nổ ra.
“Tôi nói rõ ràng anh biết về điều đó,” Sirisavath nói.
“Sau đó anh ta phát hỏa. Đe dọa tôi, cố gắng đánh nhau và sau đó chúng tôi đẩy nhau. Chúng tôi kết thúc ở bên ngoài, nơi mà anh ta gọi tôi là thằng châu Á vô dụng. Sau đó nhân viên pha chế đã phải đẩy anh ta vào trong quầy bar. Tôi đã rất shock và tức giận.”
Sirisavath công khai câu chuyện của mình trong bài đăng Instagram ngày 24 tháng 6, sau đó thêm rằng Krstic đã gọi nhân viên Khao Noodle Shop là “lũ khốn làm thuê.”
Bài đăng tiếp tục: “Rõ ràng tôi không có quyền làm những thứ tôi đang làm. Tôi cảm thấy như mình là đứa trẻ mới chuyển đến, bị bảo rằng tôi không xứng đáng sự tôn trọng hay sự công nhận. Anh ta đã ở trong ngành này lâu hơn cả tôi, và rằng tôi không có quyền gì để trở thành một Đầu bếp. Tôi phân biệt chủng tộc, tôi không đáng, tôi chỉ là một bãi phân, oh tôi là một bãi phân châu Á.” (Nguyên văn: “Apparently I have no right to do what I do. I felt like the new kid on the block, getting told I don’t deserve the respect or the recognition. He has been in the industry longer than I have, I have no right to be a Chef. I’m racist, I don’t amount to shit, I’m a piece of shit, oh I’m a Asian Piece of Shit.”)
Sirisavath nói rằng những người Mỹ gốc Á khác, bao gồm vợ anh ấy, đã chứng kiến sự việc. Tại thời điểm đò, anh ấy nói mình chỉ “cười trừ cho qua” và tập trung vào chuẩn bị cho chuyến đi tới Lào. Anh ấy xin lỗi những nhân viên quầy bar vì đã “gây ra sự việc.” Anh ấy cũng thêm rằng bản thân không nghe thấy gì từ Krstic kể từ vụ xô xát.
Nhà hàng của Sirisavath được vinh danh là một trong những nhà hàng tuyệt nhất nước Mỹ bởi Bon Appetit và đầu beeso cũng nhận được để cử James Beard Award trong năm đầu tiên đứng bếp toàn thời gian. Để đáp ứng các tiêu chí cho giải thưởng Đầu bếp tuyệt nhất, Beard Foundation đã tính cả những năm anh ấy làm việc ở các sự kiện.
Trong khi đó, Krstic chưa từng được đề cử cho Beard Award.
Một đĩa được phục vụ tại Niwa Japanese BBQ trong những ngày vui vẻ trước virus/ ảnh thuộc Niwa BBQ
Cáo buộc “Asian piece of shit” lần đầu tiên được đưa ra bởi Reyan Duong, chủ Sandwich Hag, trên chính tài khoản Instagram của cô, một ngày trước khi Sirisavath kể câu chuyện của mình.
“Cần có một cuộc đối thoại rộng hơn về việc Dallas đã làm những gì trong các năm qua, bao gồm cả truyền thông Dallas,” Duong viết. “Tôi hy vọng Peja sẽ không đe dọa kiện tôi, gọi tôi là kẻ phân biệt chủng tộc, tìm số điện thoại của tôi để sau đó quấy rối, nói với tôi rằng sự nghiệp của tôi sẽ bị hủy hoại, hay gọi tôi là “đứa châu Á vô dụng” như cách anh ta đã làm với những người khác dám đứng lên nói ra ý kiến.’’ (Nguyên văn: “I hope Peja doesn’t threaten to sue me, call me a racist, find my cell phone number to harass me, tell me my career will be ruined, or call me an ‘Asian piece of shit’ like he has with other Asian folks that have spoken up.”) Cô ấy cũng từ chối đưa ra thêm bất cứ bình luận nào.
Cộng đồng ẩm thực Dallas đã rất hoan nghênh và khen ngợi Mot Hai Ba, nơi phụ vụ những món đặc sản được biến tấu với đồ ăn Việt làm cảm hứng sáng tạo. Tháng Ba này, cuộc khảo sát với 58 nhà hàng địa phương và kí giả đã cho kết quả rằng Mot Hai Ba là nhà hàng yêu thích, hai năm liên tiếp.
Tranh cãi về hành vi của Krstic đã đổ dồn về mục bình luận trên mạng và ở ít nhất là một cuộc gặp mặt trực tiếp, trong một buổi tọa đàm về tôn trong văn hóa chủ trì bởi chủ sở hữu Whisk Crepes, Julien Eelsen.
Một số cuộc trò chuyện xoay quanh các vấn đề quan trọng: Ai được giới truyền thông coi là một chuyên gia về ẩm thực? Khi nào một hành vi được tính là đi quá giới hạn? Làm thế nào các đầu bếp da trắng có thể thể hiện tốt nhất sự tôn trọng của họ đối với các món ăn không phải đến từ văn hóa của họ?
Tuy nhiên, những câu hỏi khác xoay quanh những vấn đề tầm phào hơn về việc ai đã xúc phạm ai và cuộc tấn công trên Instagram được che giấu là về người nào.
Cuối cùng, có thể sẽ có một vài bài học được rút ra từ “bahn mi”. Đầu tiên là, trong thời điểm căng thẳng này, xung đột có thể lan rộng khắp cộng đồng địa phương như lửa gặp hạn. Sự bất hòa và đấu đá trong tuần này nhanh chóng vượt qua một cuộc thảo luận thẳng thắn về định kiến và đặc quyền.
Một trong các món ngon lành tại Saigon Block tiệc thịt bảy món. Saigon Block còn phục vụ các món ăn khác của Việt Nam - nấu bởi người Việt/ Kathy Tran
Trong những năm gần đây, chúng ta đang thấy cộng đông nhà hàng đang ngày càng được đón nhận, ủng hộ và bớt chia bè phái. Nhưng sự việc tuần vừa qua hé lộ sự thật rằng vẫn có những bất đồng và chia rẽ.
Bài học thứ hai là, giống như trong cuộc tranh luận quốc gia về chủng tộc, các đầu bếp Dallas đang học được rằng mọi người đều có tiếng nói và quyền bình đẳng để chia sẻ câu chuyện của họ. Một đầu bếp có thể đe dọa khách hàng bằng tin nhắn riêng tư, nhưng khách hàng có thể chia sẻ thông điệp đó với cả thành phố. Tương tự như vậy, các đầu bếp da trắng không thể cho rằng họ có thể đơn giản bước vào và thành công trong việc diễn giải các món ăn không thuộc văn hóa của mình.
“Đây là người lên tiếng cho chúng tôi ở Dallas,” Vu nói về Krstic và cộng đồng người Việt địa phương, chỉ ra những lời khen ngợi mà Mot Hai Ba đã giành được từ các thực khách, nhà phê bình và khách nổi tiếng như Kanye West và Aziz Ansari. “Tôi đang cố gắng nói về những món ăn mà ông bà mình làm, và rằng cả những điều mà họ chẳng bao giờ hé răng nửa lời. Điều này thực sự khó để làm. Rất khó khăn khi tôi biết được rằng mọi người nghĩ cách [Mot Hai Ba] chế biến và phụ vụ đồ ăn chính là cách chúng tôi nấu nướng và trình bày đồ ăn.”
Vu đã nêu ra một bài học quan trọng thứ ba sau khi đề cập đến những kinh nghiệm của bản thân khi làm đầu bếp tại một số nhà hàng ở khu vực Dallas, bao gồm Fine China, Niwa Japanese BBQ và Sprezza.
“Tôi không có vấn đề gì với việc ai đó nấu thức ăn của một nền văn hóa khác, miễn là họ làm điều đó với sự tôn trọng và miễn là họ tôn trọng mọi người từ văn hóa đó,” cô nói. “Tôn trọng mọi người đủ để nói, ồ, tôi xin lỗi, tôi đánh vần sai, để tôi sửa nó. Thay vì tăng gấp đôi sự phản đối, và tăng gấp ba lần, và rồi bất cứ sự cố đã qua tăng gấp ba.”
Nhiều đầu bếp nấu thức ăn từ các nền văn hóa không phải của họ, như Krstic, như Tran làm tại doanh nghiệp của cô, SneakerBaby Macarons, và như Vu đã làm khi cô cuộn mì ống tại Sprezza. Nấu ăn giữa các nền văn hóa đòi hỏi thêm một gánh nặng trách nhiệm để học hỏi và thể hiện sự tôn trọng.
Nhưng ngay cả những đầu bếp tôn trọng một nền văn hóa khác cũng phải tôn trọng những người thuộc nền văn hóa đó.
“Không có vấn đề gì về việc bạn có thể nấu món ăn này hay không, hay liệu bạn có được phép hay không,” Vu nói. “Nó là về việc bạn dành cho nó sự tôn trọng mà bạn sẽ dành cho món ăn Pháp hay món ăn Ý. Tôi là một người nhập cư Việt Nam đã học cách đánh vần soppressata. Vậy thì, bạn có thể học cách đánh vần bánh mì cho đúng.”
Cập nhật: Bài viết này đã đề cập đến việc người phụ nữ bình luận bài đăng của Vu là vợ của Krstic, điều anh ta đã phủ nhận sau đó.
Translated by Duong Nguyen
Copy edits by Tuan Nguyen
Comments