Translated from The Atlantic article What Trump and His Mob Taught the World About America
Sự lôi cuốn của nền dân chủ là vốn quý giá trị nhất trong ngoại giao, nhưng Tổng thống đã phung phá nó khi ông kích động bạo lực chính trị.
Anne Applebaum, ngày 7 tháng 1, 2021
JOSEPH PREZIOSO / AFP / KENT NISHIMURA / LOS ANGELES TIMES / GETTY / THE ATLANTIC
Chúng ta luôn quảng bá chế độ dân chủ trong phim truyện và sách vở. Chúng ta nói về nền dân chủ trong các diễn văn và bài giảng. Chúng ta còn hát quốc ca để ca ngợi nền dân chủ từ bờ Đông sang bờ Tây. Chúng ta có nguyên một văn phòng chính phủ để giúp các nước khác trở thành hoặc duy trì chế độ dân chủ. Chúng ta tài trợ chi phí cho nhiều cơ quan để thực hiện điều này.
Thế nhưng vũ khí thiết yếu nhất mà Hoa Kỳ từng sử dụng để bảo hộ nền dân chủ, quyền tự do chính trị, các quyền cơ bản, và pháp quyền, là sức mạnh của sự dẫn dắt bằng tấm gương. Đến giây phút cuối, lời nói, bài hát, quan hệ ngoại giao, tiền bạc, hay ngay cả sức mạnh quân đội đều không quan trọng. Điều quan trọng hơn cả là thứ mà ta đã đạt được từ lâu: sự chuyển giao quyền lực cách ôn hoà qua hai thế kỷ rưỡi, sự mở rộng quyền đi bầu một cách chậm rãi nhưng mạnh mẽ, và truyền thống tranh luận văn minh lâu dài và vững chắc.
Vào năm 1945, các nước Tây Âu trước đây cai trị bởi Phát xít cũng theo chân chế độ dân chủ một phần vì họ muốn noi theo con đường của những người đã giải phóng họ. Vào năm 1989, các nước Đông Âu từng bị cai trị bởi Cộng sản cũng theo chế độ dân chủ vì họ muốn tham gia liên minh dân chủ giàu có, yêu tự do mà Mỹ dẫn dắt. Nhiều nước khắp Châu Á, Châu Phi, và Nam Mỹ cũng đã chọn chế độ dân chủ qua nhiều thập kỷ, một phần vì họ muốn trở thành như chúng ta, vì họ nhận thấy con đường để hòa giải xung đột trong một cách hoà khi họ theo chế độ dân chủ, vì họ muốn giải quyết tranh chấp thông qua bầu cử và tranh luận thay vì vũ lực.
Trong thời gian này, nhiều chính trị gia Mỹ và các nhà ngoại giao nhầm khi họ cho rằng lời nói hoặc hành động khéo léo của mình đã thuyết phục các nước khác gia nhập liên minh dân chủ quốc tế rất rộng rãi. Nhưng trên thực tế, tấm gương sáng của chúng ta mới là điều cần thiết.
Sau bốn năm qua, tấm gương ấy đã bị thiệt hại nặng nề. Chúng ta đã bầu cho một Tổng thống từ chối công nhận quá trình dân chủ. Chúng ta đứng lặng trong lúc một số thành viên của đảng Cộng Hòa lại thông đồng bất chấp đạo lý, giúp Trump vi phạm pháp luật cũng như các quy tắc để chống đối bạo hành quyền lực. Chúng ta dành thời gian theo dõi “truyền thông” cổ vũ Trump - bao gồm các kẻ nói dối chuyên nghiệp giả vờ tin câu chuyện bịa đặt của Tổng thống về gian lận cử tri. Nối tiếp đó là kết cuộc: một cuộc xâm lược vụng về và hỗn loạn vào Điện Capitol bởi những người ủng hộ Trump. Một số người mặc những trang phục kì quái trong khi một số khác làm dấu biểu tượng Phát xít hoặc vẫy cờ Liên minh. Đám người này hoàn tất nhiệm vụ mà Trump ban: cản trở việc chứng nhận chính thức các phiếu Cử tri đoàn. Các thành viên Thượng viện và Hạ viện và cả Phó Tổng thống Mike Pence đã được hộ tống ra khỏi tòa nhà. Các nhân viên khác được yêu cầu trú ẩn tại chỗ. Một người phụ nữ đã bị bắn chết.
Hoàn toàn không thể phóng đại tầm quan trọng của thời khắc này, không thể phớt lờ sức mạnh của thông điệp từ các sự kiện tuần này đến những bằng hữu và kẻ thù của nền dân chủ, ở mọi nơi. Những hình ảnh từ Washington được truyền đi khắp cả thế giới đã làm hủy hoại danh tiếng của Hoa Kỳ, vốn đại diện một nền dân chủ mạnh mẽ, hơn cả những tấm hình thanh niên Mỹ biểu tình Chiến tranh Việt Nam vài thập kỷ trước, và chúng còn gây xáo trộn hơn cả những cuộc bạo loạn và biểu tình vào mùa hè năm ngoái. Khác với những mớ hỗn độn khác xảy ra trong những năm qua, sự kiện tại Điện Capitol không đại diện cho tranh chấp về mặt pháp lý, bất đồng về những cuộc chiến ở nước ngoài hay về hành vi của cảnh sát. Chúng lại là một phần của sự tranh chấp về tính chính đáng nền dân chủ: một đám người bạo lực tuyên bố rằng họ xứng đáng ra quyết định ai nên làm tổng thống cho nhiệm kỳ tiếp theo, và chính Trump đã kích động người ủng hộ ông. Những người cùng phe ông trong Quốc Hội cũng đã làm vậy, cũng như những người tuyên truyền tin giả phe cực hữu ủng hộ ông. Chỉ trong vài tiếng, họ đã thành công.
Đồng minh của Hoa Kỳ bàng hoàng. Ngay sau cơn bão ở Điện Capitol, tổng thư ký của NATO và thủ tướng Anh đã lên án những gì họ nhìn thấy qua truyền hình. Thủ tướng Đan Mạch, Thủ tướng Thuỵ Điển, và Bộ trưởng quốc phòng Israel, tổng thống Chile, và một loạt các nhà lãnh đạo khác cũng đã làm vậy. Một chính trị gia người Đức đã lên tiếng: “Cuộc tấn công từ người cuồng Trump ở Điện Capitol đã làm tổn thương các đồng minh của Hoa Kỳ.” Các quốc gia trên gắn bó với nền dân chủ Hoa Kỳ đến nỗi họ cảm thấy chính mình đang ở đó, như thể những quang cảnh đó là thách thức cho chính hệ thống ở đất nước họ.
Các đối thủ của Hoa Kỳ thì kiệm lời nhưng chắc hẳn đã thích thú với những hình ảnh này. Chỉ mới vào sáng thứ Tư, nhà nước Trung Quốc đã bắt giữ các nhà lãnh đạo phong trào dân chủ ở Hong Kong. Năm 2020, lãnh tụ Nga, Vladimir Putin, người đã nỗ lực gửi Donald Trump vào Nhà trắng, đã bị cáo buộc đầu độc đối thủ chính trị “nặng ký” nhất, Alexei Navalny. Chỉ gần đây, chính thái tử Ả rập Saudi đã ra lệnh sát hại một phóng viên và nhà phê bình hoàng gia Saudi, một cách ghê rợn; Nhà lãnh đạo của Iran, Belarus, và Venezuela thường xuyên đánh đập và bỏ tù những người bất đồng chính kiến ở nước họ.
Sau cuộc bạo động ở Điện Capitol, tất cả trong số họ sẽ cảm thấy tự tin và an tâm hơn trong vị thế của mình. Họ sử dụng bạo lực để ngăn chặn cuộc đàm phán ôn hoà và sự chuyển giao quyền lực ôn hoà; giờ đây họ đã chứng kiến rằng tổng thống Hoa Kỳ cũng làm điều đó. Trump đã không ra lệnh giết hại kẻ thù của ông. Nhưng giờ thì không còn ai có thể đoán được ông ta sẽ làm gì tiếp theo để giữ vững vị thế của mình. Sự hí hửng sẽ trở thành biểu cảm chính tại Moscow, Beijing, Tehran, Caracas, Riyadh, và Minsk. Các nhà lãnh đạo ở những thành phố đố - những người được ngồi ở vị thế cao, xung quanh có vệ sĩ - sẽ chiêm ngưỡng cảnh tượng ở Washington và thưởng thức hình ảnh của Hoa Kỳ bị suy thoái.
Người dân Mỹ không hẳn là những người sẽ chịu hệ lụy khủng khiếp từ hành động của người dung túng Trump. Bọn nổi dậy ấu trĩ vốn nghĩ rằng việc xông vào Quốc hội là tiêu khiển, có thể bị đi tù, nhưng họ sẽ không phải trả một cái giá thiết thực nào; những người tin vào thuyết âm mưu tin lời gian dối của tổng thống và đã đổ xô đến Washington cũng vậy. Thay vào đó, cái giá phải trả sẽ thuộc về người dân Moscow, Beijing, Tehran, Caracas, Riyadh và Minsk - những người bất đồng chính kiến và những người chống đối, những người cổ xuý dân chủ, những người lên kế hoạch, tổ chức, và chịu đựng, hy sinh thời gian của họ và trong một số trường hợp, mạng sống của họ chỉ vì họ muốn có quyền đi bầu, quyền được sống trong một đất nước được quản lý bởi pháp quyền, và tận hưởng những thứ mà người Mỹ coi là đương nhiên, những thứ Trump không hề coi trọng.
Sau tuần này, họ sẽ thiếu đi một nguồn hy vọng, thiếu đi một đồng minh đáng tin cậy. Sức mạnh của tấm gương từ Hoa Kỳ sẽ mờ nhạt hơn trước đây; lập luận của người Mỹ sẽ khó lọt tai hơn. Lời cổ xuý dân chủ của người Mỹ có thể bị khinh bỉ: Chính các anh còn không tin vào nó nữa, tại sao chúng tôi phải làm theo? Quá nhiều thứ đã bị vị tổng thống này vứt bỏ một cách bất cẩn; quá nhiều thứ đã bị bỏ rơi một cách vô tư; quá nhiều tình bạn và liên minh khó giành được đã bị Trump và người ủng hộ ông trong Thượng viện, Nội các và báo chí cực hữu lãng quên. Họ không hiểu giá trị thực sự của nền dân chủ — và họ sẽ không bao giờ hiểu.
Dịch thuật: A. Ho, Tegan Tran
Comments