Từ nhà phát triển công nghệ chuyển sang từ thiện, Bill Gates nói về vaccine, Trump, và do đâu mạng xã hội là “một ly nước thánh có độc.”
Steven Levy, ngày 7 tháng 8, 2020
Translated from The Wired article: Bill Gates on Covid: Most US Tests Are ‘Completely Garbage’
Bất chấp thiệt hại kinh tế hàng nghìn tỷ đô la, Bill Gates vẫn lạc quan rằng hệ thống trị liệu chuẩn mực cùng với vaccine sẽ giúp nước Mỹ vượt qua đại dịch.
HÌNH: JEFF PACHOUD / GETTY IMAGES
Trong suốt 20 năm, Bill Gates đã hạn chế các vai trò khiến ông giàu có và nổi tiếng như CEO, kiến trúc sư trưởng phần mềm và chủ tịch tập đoàn Microsoft - để cống hiến chất xám và đam mê của mình cho Quỹ Bill và Melinda Gates, bỏ qua các cuộc họp về tổng doanh thu và các phiên toà cạnh tranh trong số liệu của việc xóa bỏ dịch bệnh và cả việc giảm thiểu khí thải carbon. Năm nay, sau khi ông rời khỏi hội đồng quản trị tập đoàn Microsoft, người ta sẽ tưởng rằng ông ấy sẽ tận hưởng việc nằm ngoài sự chú ý mà dư luận dành cho bốn vị CEO của các công ty công nghệ bậc nhất khi họ phải tham dự phiên điều trần trước Quốc Hội.
Nhưng giống với nhiều người trong chúng ta, ông Gates đã có những kế hoạch khác trong năm 2020. Cứ như là nhà tiên tri Cassandra cảnh báo sớm về sự thiếu chuẩn bị của chúng ta với đại dịch toàn cầu, ông đã trở thành một trong những người đáng tin cậy nhất khi quỹ của ông đầu tư rất nhiều vào vaccine, các phương pháp điều trị và thử nghiệm. Ông cũng trở thành mục tiêu của các nguồn tin sai lệch về bệnh dịch trong nước, khi các người phê bình sáo rỗng buộc tội ông lập ra kế hoạch tiêm vi mạch cho những người nhận vaccine. (Kiểm tra sự thật: sai. Trong trường hợp bạn đang thắc mắc).
Cuộc phỏng vấn đầu tiên với Gates là vào năm 1983 và tôi không đếm xuể số lần tôi nói chuyện với ông ấy từ sau đấy. Ông la mắng tôi (những năm trước đó) và khiến tôi cười (những năm sau đó). Nhưng tôi chưa bao giờ trông chờ đến lúc được nói chuyện với ông ấy như trong năm đại dịch Covid này. Chúng tôi đã kết nối vào hôm thứ Tư, dĩ nhiên là qua trực tuyến. Khi thảo luận về những bước đi thất bại của quốc gia chúng ta, những vấn đề từ mạng xã hội của người bạn của ông, Mark Zuckerberg và những đổi mới có thể giúp chúng ta thoát khỏi mớ hỗn độn này, Gates đã không làm chúng tôi thất vọng. Cuộc phỏng vấn đã được biên soạn để có độ dài hợp lý và sự rõ ràng.
WIRED: Ông đã nhiều năm cảnh báo chúng tôi về một đại dịch toàn cầu. Bây giờ nó đã diễn ra đúng như ông dự đoán, ông có thất vọng với Hoa Kỳ không?
Bill Gates: Vâng. Có ba khoảng thời gian gây thất vọng, từ năm 2015 cho đến khi đại dịch xảy ra. Nếu chúng ta có được nền tảng chẩn đoán, điều trị và vaccine và nếu chúng ta thực hiện mô phỏng để hiểu các bước cần làm là gì, chúng ta đã có thể đối phó tốt hơn một cách đáng kể. Sau đó là khoảng thời gian vài tháng đầu tiên của đại dịch, khi Hoa Kỳ thực sự gây khó khăn cho các công ty thử nghiệm thương mại trong việc chấp thuận các thử nghiệm của họ, CDC đã kiểm tra với một số lượng rất thấp và ban đầu cũng không hiệu quả, nên họ đã không cho mọi người xét nghiệm. Lệnh cấm du lịch được đưa ra quá muộn, và nó quá hạn hẹp để có tác dụng. Sau một vài tháng đầu, cuối cùng chúng ta đã hiểu biết thêm về khẩu trang, và khả năng lãnh đạo là rất quan trọng.
Vậy là ông thất vọng, nhưng ông có ngạc nhiên không?
Tôi rất ngạc nhiên về tình hình của Hoa Kỳ vì nhiều người giỏi nhất về dịch tễ học trên thế giới đều làm ở CDC. Tôi đã trông mong họ sẽ làm tốt hơn. Mọi người thường sẽ trông cậy từ CDC, không phải từ Nhà Trắng hay thậm chí là Anthony Fauci. Nhưng họ (CDC) không phải là bệnh dịch. Họ được đào tạo để giao tiếp, cố gắng làm mọi người không hoảng loạn, và khiến chúng ta tiếp nhận mọi thứ một cách nghiêm túc. Về cơ bản họ đã bị buộc im lặng ngay từ đầu. Chúng tôi đã gọi cho CDC, nhưng họ đã nhiều lần nói rằng chúng tôi phải nói chuyện với Nhà Trắng. Bây giờ họ nói, "Xem nè. Chúng tôi đang làm rất tốt việc xét nghiệm, chúng tôi không muốn nói chuyện với ông." Ngay cả những điều đơn giản nhất, điều mà sẽ cải thiện một cách đáng kể trong hệ thống này, một khi họ cảm nhận rằng luôn có vài điều không hoàn hảo cho lắm, họ sẽ không quan tâm đến.
Ông nghĩ rằng đó là thất bại của các cơ quan hay là từ lãnh đạo ở cấp cao nhất, Nhà Trắng?
Chúng ta có thể đối chiếu lại việc này trong tương lai. Đại dịch vẫn đang diễn ra, và chúng ta nên tập trung vào điều đó. Nhà Trắng không cho phép CDC thực hiện công việc của mình kể từ sau tháng Ba. Có một khoảng thời gian họ đã tham gia, nhưng sau đó Nhà Trắng không cho phép họ làm điều đó nữa. Thế nên, điều khác biệt giữa Hoa Kỳ và các quốc gia khác không phải là giai đoạn đầu, mà là giai đoạn tiếp theo khi các lệnh về mở cửa, phát động việc đeo khẩu trang, và những điều khác không phải lỗi ở CDC. Họ khuyên không nên mở cửa trở lại; họ nói rằng giới lãnh đạo phải làm gương cho việc đeo khẩu trang. Tôi nghĩ rằng họ đã làm rất tốt kể từ tháng Tư, nhưng chúng ta vẫn chưa thấy rõ lợi ích từ việc đó.
Ở thời điểm này, ông có lạc quan không?
Có. Anh phải thừa nhận rằng đã có hàng nghìn tỷ đô la thiệt hại về kinh tế và rất nhiều khoản nợ, nhưng đổi mới về mở rộng quy mô chẩn đoán, về các phương pháp điều trị mới, và vaccine thực sự khá ấn tượng. Và điều đó khiến tôi cảm thấy rằng, với đất nước có điều kiện, chúng ta nên ngăn chặn đại dịch vào cuối năm 2021, và với thế giới nói chung thì vào cuối năm 2022. Điều đó dựa vào quy mô của những thay đổi đang diễn ra. Bây giờ mỗi khi chúng ta làm xong, thì sẽ mất đi nhiều năm nghiên cứu bệnh sốt rét, bại liệt và HIV và nợ công của các quốc gia với mọi quy mô và cũng như sự bất ổn. Họ sẽ mất rất nhiều thời gian trước khi có thể quay trở lại vị trí như ban đầu của năm 2020. Đây không phải là Chiến tranh thế giới thứ nhất hay Chiến tranh thế giới thứ hai, nhưng nó không khác gì so với mức độ ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống quốc gia.
Vào tháng 3, thật không thể tưởng tượng được rằng ông sẽ cung cấp cho chúng tôi mốc thời gian đó và khen rằng nó tuyệt vời.
Đó là nhờ sự đổi mới mà ông không cần phải suy nghĩ về một sự thật thậm chí còn đáng buồn hơn, thực trạng này sẽ tiếp diễn trong 5 năm nữa cho đến khi khả năng miễn dịch tự nhiên xuất hiện trong mỗi người chúng ta.
Hãy nói về vaccine mà quỹ của ông đang đầu tư vào. Nó có đang hình thành nhanh chóng nhưng vẫn an toàn và hiệu quả không?
Trước khi đại dịch xảy ra, chúng tôi đã thấy tiềm năng lớn trong các vaccine RNA — Moderna, Pfizer/BioTech và CureVac. Ngay bây giờ, do cách họ sản xuất chúng và sự khó khăn trong việc mở rộng quy mô - nếu điều đó có ích - thì có nhiều khả năng hỗ trợ các nước giàu. Đó sẽ không phải là giải pháp chi phí thấp, có thể mở rộng cho thế giới nói chung. Ở đó, anh sẽ xem xét nhiều hơn về AstraZeneca hoặc Johnson & Johnson. Căn bệnh này, từ dữ liệu động vật và dữ liệu giai đoạn 1, có thể phòng ngừa được với vaccine. Vẫn còn đó những câu hỏi khác. Nó sẽ mất một khoảng thời gian để tìm ra thời hạn [bảo vệ] và sự hiệu quả ở người cao tuổi, mặc dù chúng ta nghĩ rằng điều đó sẽ trở nên khá tốt. Có bất kỳ tác dụng phụ nào, điều mà anh cần phải loại bỏ trong 3 giai đoạn đó và thậm chí sau đó thêm nhiều lần theo dõi nữa để xem liệu có thêm bệnh hoặc tình trạng miễn dịch nào mà vaccine có thể làm ảnh hưởng một cách có hại hay không.
Ông có lo ngại rằng trong quá trình gấp rút tìm ra vaccine, chúng ta có thể phê duyệt thứ khác không an toàn và hiệu quả không?
Có. Ở Trung Quốc và Nga, họ đang dốc hết sức. Tôi chắc rằng ở đâu đó trên thế giới sẽ có một số loại vaccine được sản xuất mà không cần sự đánh giá hoàn chỉnh từ cục quản lý. Chúng ta có thể cần ba đến bốn tháng đối với dữ liệu giai đoạn 3 chỉ để tìm các tác dụng phụ. FDA, với sự tín nhiệm của họ ít nhất là cho đến nay, đang dựa vào việc yêu cầu chứng của sự hiệu quả. Cho đến nay họ đã làm việc rất chuyên nghiệp bất chấp áp lực chính trị. Có thể bị áp lực, nhưng họ phủ nhận và đảm bảo rằng điều đó không được cho phép. Điều trớ trêu là người hoài nghi vaccine lại là tổng thống. Mỗi lần tôi gặp ông ấy, ông ta đều nói: “Tôi không biết về vaccine, và ông cần phải gặp một người tên Robert Kennedy Jr., người ghét vaccine và truyền bá những thứ điên rồ về chúng.”
Không phải ông Kennedy Jr. là người buộc tội ông sử dụng vaccine để cấy chíp vào người sao?
Uh, anh nói đúng. Ông ấy, Roger Stone, Laura Ingraham. Họ làm theo cách này: “Tôi đã nghe nhiều người nói X, Y, Z.” Đó là kiểu phủ nhận của Trump. Dù sao, có một cuộc họp mà Francis Collins, Tony Fauci, và tôi phải [tham dự], và họ không có bất kỳ dữ liệu về điều đó cả. Khi chúng tôi nói, "Khoan đã, đó không phải là dữ liệu chính xác", họ sẽ nói, "Trump đã rằng ông cần phải ngồi và lắng nghe, vì vậy, hãy im miệng và lắng nghe." Vì vậy, thật trớ trêu khi tổng thống đang cố gắng lấy lợi ích từ vaccine.
Ông nghĩ gì khi thấy thông tin sai lệch trong một cuộc họp và Tổng thống Hoa Kỳ muốn ông im lặng?
Điều đó hơi khó hiểu. Tôi đã không gặp trực tiếp tổng thống kể từ tháng 3 năm 2018. Tôi đã bày tỏ mong muốn được nói chuyện với ông ấy về dịch bệnh này bất cứ lúc nào. Và tôi đã nói chuyện với Debbie Birx, Pence, Mnuchin và Pompeo, đặc biệt là về vấn đề rằng Hoa Kỳ có hỗ trợ tiền để mua vaccine cho các nước đang phát triển không? Đã có rất nhiều cuộc họp, nhưng chúng tôi không thể khiến Hoa Kỳ muốn làm điều đó. Điều quan trọng ở đây các công ty vaccine phải xây dựng thêm nhà máy sản xuất hàng tỷ liều lượng và phải có tiền trả cho chi phí cận biên. Vì vậy, trong dự luật bổ sung này, tôi kêu gọi tất cả mọi người để có thể nhận được 4 tỷ thông qua GAVI cho vaccine và 4 tỷ thông qua quỹ toàn cầu về trị liệu. Con số này chưa đến 1% so với hóa đơn, nhưng về vấn đề cứu mạng người và đưa chúng ta trở lại bình thường, thì dưới 1% là điều quan trọng nhất bây giờ, nếu chúng ta có thể đạt được nó.
Nhắc đến phương pháp điều trị, nếu ông mắc bệnh trong bệnh viện và đang trông chờ vào bác sĩ, ông sẽ yêu cầu phương pháp điều trị nào?
Remedesivir. Đáng buồn là các thí nghiệm ở Mỹ hiện đang rất hỗn loạn, nên kết quả được đưa ra có hiệu quả khá là thấp. Kết quả của chúng có thể cao hơn thế rất nhiều. Thật khó tin khi thấy các thí nghiệm ở Mỹ lộn xộn như thế nào. Nguồn cung cấp Remdesivir đang gia tăng ở Mỹ; nó sẽ khá khả dụng trong vài tháng tới. Ngoài ra, dexamethasone cũng khá rẻ - nhưng nó dành cho các bệnh trong giai đoạn cuối.
Tôi đoán rằng ông sẽ không có vấn đề với phí phải trả cho việc điều trị, vậy nên ông có thể yêu cầu bất cứ thứ gì.
Tôi không muốn được đối xử đặc biệt, vì vậy đó là một điều nan giải. Các loại thuốc kháng virus khác cần 2-3 tháng trước khi đến tay người dùng. Các loại kháng sinh khác cũng vậy. Các kết quả trong bệnh viện đã được cải thiện gấp đôi, và đó là chỉ với remdesivir và dexamethasone. Những loại thuốc khác sẽ sớm được bổ sung.
Ông đã tài trợ cho một chương trình thử nghiệm phương pháp chẩn đoán Covid nhanh ở Seattle, và chương trình này đã không được hiệu quả lắm. FDA đang tạm dừng nó. Chuyện gì đã xảy ra vậy?
Nhân viên y tế dùng một que tăm bông thọc sâu vào trong lỗ mũi, gây khó chịu và có thể khiến cho anh hắt hơi vào một nhân viên khỏe mạnh. Chúng tôi đã chứng minh rằng kết quả của việc đó có hiệu quả tương đương với kết quả của việc anh tự cho tăm bông vào đầu mũi của mình. FDA làm khó chúng tôi khi yêu cầu chúng tôi chứng minh rằng các mẫu xét nghiệm không cần bảo quản trong ngăn lạnh mà chỉ cần để trong túi nhựa. Vì vậy, việc tạm dừng chỉ là để kiểm tra lại, có thể là quá kỹ càng nhưng điều đó không liên quan gì đến chính trị. Nhờ những gì chúng tôi đã làm tại FDA, ông có thể mua những miếng gạc rẻ hơn những loại hàng tỷ đô hiện đang trên thị trường. Vì vậy, những ai đang dùng loại tăm bông thọc sâu trong mũi giờ đây đã lỗi thời. Việc tạm dừng này là một sai lầm, vì nó làm mọi thứ chậm lại.
Nhưng mọi người lại không nhận được kết quả xét nghiệm kịp lúc.
Chà, điều đó nghe thật ngu ngốc. Phần lớn các xét nghiệm tại Mỹ hoàn toàn là rác rưởi, là sự lãng phí. Nếu anh không quan tâm hạn ra kết quả và anh phải trả tiền tương xứng với tốc độ cho ra kết quả, tất nhiên họ sẽ tiếp mọi khách hàng. Vì họ đang kiếm cả đống tiền và chủ yếu là người giàu được tiếp cận việc đó [xét nghiệm hiệu quả]. Anh phải có một hệ thống hoàn phí mà hoàn lại một chút tiền sau 24 giờ, hoàn 100% phí sau 48 giờ, và không mất phí (nếu kết quả xét nghiệm sau 48 giờ). Và họ sẽ khắc phục vấn đề này qua một đêm.
Vậy tại sao chúng ta không làm điều đó?
Vì chính phủ liên bang đặt ra hệ thống hoàn phí đó. Khi chúng ta yêu cầu họ thay đổi nó, thì họ trả lời: “Chúng tôi tự thấy mình đang làm nhiệm vụ rất tốt, nó thật tuyệt vời!”. Bây giờ đã là tháng 8 rồi, và chúng ta là quốc gia duy nhất trên thế giới lãng phí nhiều tiền nhất vào xét nghiệm. Hãy sửa hệ thống hoàn phí. Hãy thiết lập trang web CDC. Nhưng tôi đã nhiều lần nói vậy, và mọi người quá mệt mỏi khi phải nghe tôi nói rồi.
Là người xây dựng cuộc sống của mình dựa trên khoa học và logic, tôi tò mò về suy nghĩ của ông khi thấy nhiều người có quan điểm phản khoa học về thế giới.
À, thật lạ lùng, tôi trước nay đều tham gia vào hầu hết những gì ngược lại với những người theo quan điểm phản khoa học. Tôi tham gia vào thảo luận biến đổi khí hậu, GMO*, và vaccine. Điều trớ trêu ở đây là chính các phương tiện mạng xã hội lại cho phép lời giải thích phiến diện như “Được rồi, chỉ có một kẻ xấu đằng sau việc này, và điều đó phải giải thích cho tất cả mọi thứ.” Và khi anh đã có (bài viết) được mã hóa, không có cách nào để biết nó là gì. Cá nhân tôi tin rằng chính phủ không nên cho phép những lời nói dối, lừa đảo hay khiêu dâm trẻ em (được mã hóa trên những trang như WhatsApp, Facebook hay Messenger).
*GMO (thay đổi gene di truyền)
Nhưng ông là ông của Mark Zuckerberg. Ông đã nói chuyện với anh ấy về điều này hay chưa?
Sau khi tôi nói công khai điều này, Mark đã gửi thư cho tôi. Tôi quý Mark, và tôi nghĩ anh ấy có nhân cách tốt, nhưng tôi và anh ấy có bất đồng về cách cân nhắc vấn đề ở đây. Những lời nói dối quá thu hút, và anh phải biết cách nhận diện chúng và ít nhất phải biết giảm chúng lại. Giống như có đoạn video, tên là gì nhỉ, người phụ nữ tinh trùng? Cái tên đó đã thu hút được hơn 10 triệu view! (Lưu ý: đoạn video đó có hơn 20 triệu view) Chà, những trang mạng này giỏi gỡ bỏ mọi thứ ra sao khi có thứ được 10 triệu view và tất cả mọi người đang bàn tán về nó, họ còn không xóa đường dẫn hay khả năng tìm kiếm? Nên điều đó không có ý nghĩa gì cả. Họ nói rằng: “Ồ, giờ chúng tôi không còn thấy nó.” Điều đó có ảnh hưởng gì? Bất kỳ ai cũng có thể xem cái đó! Vì vậy, tôi hơi bất đồng với cách những thuyết âm mưu này lan truyền, và nhiều trong số đó là những lời phản đối vaccine. Chúng tôi cung cấp hàng chục tỷ cho vaccine để cứu nhiều mạng sống, và những gì mọi người đáp lại là: “Không, bọn họ đang cố kiếm tiền và cố cướp nhiều mạng sống đấy.” Đó là một sự đảo ngược khá ngông cuồng về giá trị và thành tích của chúng tôi.
Với tư cách là người cố vấn công nghệ cho Microsoft, tôi nghĩ ông đang mong đợi tự mình chiến đấu trong trận chiến này khi Microsoft mua lại Tik Tok.
Vâng, những lời tôi phê bình về các điệu nhảy Tik Tok sẽ vô cùng giá trị đối với họ.
TikTok nhiều hơn cả vài điệu nhảy. Ở đó có nội dung chính trị.
Tôi biết mà. Tôi đang đùa đấy. Anh nói đúng. Ai mà biết điều gì sẽ xảy ra với thỏa thuận đó. Nhưng đúng, đó là một ly thuốc độc. Trở thành ông lớn trong ngành truyền thông xã hội không phải là một trò chơi đơn giản, như vấn đề mã hóa.
Vậy ông có thấy cảnh giác với việc Microsoft tham gia vào trò chơi đó hay không?
Điều này nghe có vẻ vị kỷ, nhưng tôi nghĩ tính cạnh tranh của trò chơi đó ngày càng cao lại là một điều tốt. Nhưng sẽ khá kỳ lạ nếu để Trump giết đối thủ đang cạnh tranh duy nhất.
Ông có hiểu rõ quy tắc hay luật lệ nào tổng thống đang sử dụng để yêu cầu Tiktok được bán cho một công ty Mỹ và sau đó giảm giá không?
Tôi đồng ý rằng việc quy tắc này đang được sử dụng là khá kỳ lạ. Việc cắt giảm giá còn kỳ lạ gấp đôi. Dù sao thì Microsoft sẽ phải giải quyết tất cả sự việc này.
Ông đã rất thận trọng trong việc tránh xa khỏi chính trường. Nhưng những vấn đề ông quan tâm nhất – sức khỏe cộng đồng và biến đổi khí hậu – đã nhận được sự cản trở lớn từ người đang lãnh đạo đất nước. Ông có đang xem xét lại việc đầu tư cho thay đổi chính trị hay không?
Một nền tảng cần phải có tính lưỡng đảng. Bất cứ ai được bầu ở Mỹ, chúng tôi sẽ muốn làm việc với họ. Chúng tôi quan tâm nhiều đến năng lực, và hy vọng là cử tri sẽ cân nhắc cách mà chính phủ chọn ra người có năng lực, cũng như có nên để điều nó ảnh hưởng đến lá phiếu của họ hay không. Nhưng sẽ có rất nhiều tiền được bỏ ra cho cả hai bên trong cuộc bầu cử này, và tôi không thích dồn tiền vào chính trị. Mặc dù đại dịch này đã nhắc rõ là chúng ta cần mong đợi điều tốt hơn, nhưng vẫn sẽ có nhiều người khác dành thời gian của họ vào chiến dịch này.
Tuần trước, ông có thấy lại hồi ức nào không khi các CEO dự phiên điều trần trước Quốc hội?
Có chứ. Tôi có cả một ủy ban tấn công tôi, và họ có 4 người cùng một lúc. Tôi đã nghĩ, Chúa ơi, Quốc hội sẽ diễn ra như thế nào đây? Nếu anh muốn làm khó một người đàn ông, hãy dành cho anh ấy ít nhất một ngày để ngồi trên ghế nóng đó một mình! Và họ thậm chí chẳng cần phải lên máy bay!
Ông có nghĩ rằng các ý kiến chống độc quyền có giống như khi Microsoft bị hạ gục không, hay là tình thế đã thay đổi rồi?
Kể cả khi không có các quy luật cạnh tranh, công nghệ vẫn có xu hướng cạnh tranh khá cao. Và mặc dù không ai nghĩ rằng nó sẽ làm mất lòng mọi người trong thời gian ngắn, sẽ vẫn có những thay đổi khiến giá thành giảm liên tục. Nhưng có rất nhiều vấn đề hợp lý và nếu thành công thật rỡ, niềm vui khi được xuất hiện trước Quốc hội một bước sẽ đi đôi với hiện thực hóa các lĩnh vực mới.
Cuộc sống ông đã thay đổi như thế nào kể từ khi đại dịch bùng phát?
Tôi từng đi du lịch khá nhiều. Nếu tôi muốn gặp tổng thống Macron và nói “Này, hãy bỏ tiền cho vaccine coronavirus đi,” để tỏ ra sự nghiêm túc, tôi sẽ đến tận nước đó. Nhưng giờ, chúng tôi đã có một hội nghị GAVI (Global Vaccine), nơi tôi chỉ việc ngồi ở nhà và dậy sớm một chút. Tôi đã có thể hoàn thành rất nhiều việc. Các con của tôi ở nhà nhiều hơn tôi tưởng, và ít nhất với tôi đó là điều tốt. Tôi dùng lò vi sóng cho thức ăn nhiều hơn và thành thạo hơn. Đáng buồn là đại dịch này sẽ ảnh hưởng tương đối ít hơn tới những người đã khá giả từ trước đó.
Ông có một chiếc khẩu trang hay dùng không?
Không, tôi dùng một chiếc khẩu trang bình thường nhìn khá xấu. Mỗi ngày tôi đều đổi một chiếc khác. Có lẽ tôi nên có một chiếc khẩu trang thiết kế riêng hoặc trông sáng tạo hơn nhưng tôi chỉ sử dụng chiếc khẩu trang y tế này thôi.
Dịch thuật: Tegan Trần
Biên tập: Tuấn Nguyễn
Comments