Khoảng cách giữa những ca nhiễm tăng vọt trong lúc những ca tử vong giảm xuống đang trở thành vũ khí của quyền được tuyên bố một chiến thắng giả dối dù đó là một sự thất bại đáng hổ thẹn. Điều gì đang thực sự diễn ra?
Derek Thompson, ngày 9 tháng 7, 2020
Translated from The Atlantic article COVID-19 Cases Are Rising, So Why Are Deaths Flatlining?
Trong những tuần qua, tác giả đã bị ám ảnh bởi một bí mật nổi lên trong dữ liệu về COVID-19 của quốc gia.
Các ca nhiễm đã tăng vọt đến mức đỉnh điểm từ tháng 6. Ngày hôm qua, Mỹ đã có 62,000 ca nhiễm được xác nhận, một số liệu luôn luôn cao - và cao khoảng gấp năm lần so với cả lục địa Châu Âu. Nhiều tiểu bang của nước Mỹ, bao gồm cả Arizona và Florida, hiện có nhiều ca nhiễm được xác nhận hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới.
Nhưng số lượng ca tử vong trung bình mỗi ngày đã giảm 75% từ đỉnh điểm hồi tháng Tư. Dù số người chết cao hơn và trong hai ngày thứ ba và thứ tư, số liệu trung bình mỗi tuần đã ngừng thay đổi trong hai tuần qua.
Khoảng cách giữa những ca tăng đến đỉnh điểm và những ca tử vong giảm dần rồi biến mất đã trở thành điểm xung đột giữa các phe. Tổng thống Donald Trump đã lờ đi sự tăng vọt của coronavirus bằng cách nhấn mạnh tỉ lệ tử vong thấp hơn, tuyên bố rằng “99% [ca mắc COVID-19] là hoàn toàn vô hại.” Vào thứ Ba, Anthony Fauci, giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh Truyền nhiễm Quốc gia, đã cảnh báo người dân Mỹ khỏi việc “[cảm thấy] thoải mái khi tỉ lệ tử vọng thấp hơn” chỉ một vài giờ trước khi Trump tweet một cách vẻ vang : “Tỷ lệ tử vong do coronavirus giảm gấp mười lần!”
Trong cơn hoang mang giữa đại dịch, mọi số liệu đều dệt nên một câu chuyện, nhưng không số liệu nào nói lên toàn bộ sự thật. Nhóm bảo thủ đang núp sau các số ca gây tử vong của ngày hôm nay có thể nhận thấy rằng, trong vòng vài ngày, những ca tử vong rõ ràng đã lại tăng vọt và câu chuyện của họ đang bị đập đổ một cách nhanh chóng. Nhưng phía tự do cũng nên tránh xa cám dỗ để từ chối thẳng thừng mọi phát hiện tích cực từ xa, do lo sợ rằng chúng sẽ làm ngài tổng thống thành công.
Dưới đây là năm lời giải thích có tiềm năng cho khoảng cách của những ca tử vong. Hãy xem chúng như lý thuyết để bổ sung, thay vì là cạnh tranh.
Những ca tử vong đến chậm hơn ca nhiễm - và điều đó có thể giải thích cho hầu hết mọi thứ.
Bạn không thể đối thoại nghiêm túc về số ca nhiễm và số người chết mà không chú ý rằng thường người chết vì bệnh sau một thời gian bị ốm. Điều này dẫn đến việc có một sự chậm trễ hơn trong số ca nhiễm tăng vọt trước và sau đó số ca tử vong mới tăng vọt. Để ý hơn, cũng có thể có một sự chậm trễ giữa ngày một người chết và ngày giấy chứng tử được cấp, và thêm một độ trì trễ nữa trước khi cái chết đó được báo cáo cho tiểu bang và chính phủ liên bang. Theo như biểu đồ từ Dự án Theo dõi COVID thể hiện, báo cáo chính thức của những ca tử vong do COVID-19 có thể làm chậm sự phơi nhiễm của COVID-19 trong vòng lên đến một tháng. Điều này cho thấy rằng sự tăng vọt trong các ca tử vong đang đến gần.
Tại các tiểu bang Arizona, Florida, và Texas, sự tăng vọt trong các ca tử vong đã và đang xảy ra. Kể từ ngày 6/7, tỷ lệ tử vong trung bình trong vòng bảy ngày tại các tiểu bang trọng điểm đó đã tăng 69, theo như Dự án Theo dõi COVID.
Độ chậm trễ tử vong có lẽ là điều quan trọng nhất để hiểu trong việc đánh giá khoảng cách giữa các ca nhiễm và ca tử vong. Nhưng điều này không giải thích hết mọi thứ. Thậm chí ở những nơi mà các ca tử vong đang tăng cao, các ca nhiễm tương ứng đều tăng nhanh hơn một cách đáng chú ý.
2. Thử nghiệm mở rộng đang phát hiện thêm nhiều ca, những ca nhẹ hơn và ca mắc sớm hơn.
Có một cách tệ hại để nói về việc thử nghiệm, và một cách tinh tế để nói về nó.
Nhìn một cách đơn giản, chúng ta thường nghe từ ngài tổng thống, là những ca nhiễm đang tăng cao là do số lượng thử nghiệm tăng lên. Điều đó sai. Kể từ đầu tháng 6, tỷ lệ các xét nghiệm COVID-19 dương tính trở lại tăng từ 4.5% đến 8%. Việc nhập viện đang tăng vọt khắp miền Nam và miền Tây. Đó là những dấu hiệu rõ ràng của sự bùng nổ dịch bệnh tiềm ẩn.
Một điều tinh vi hơn đang xảy ra. Sự tăng cao trong thử nghiệm là một điều tốt chưa từng thấy, nhưng việc đó có thể đánh lừa chúng ta với một vài tuần dữ liệu gây khó hiểu.
Trong tháng Ba và tháng Tư, các xét nghiệm rất khan hiếm, và các nhà cung cấp dịch vụ y tế đã phải phân ra những xét nghiệm cho những bệnh nhân nghiêm trọng nhất. Giờ đây khi việc thử nghiệm đã được lan rộng các cộng đồng trên khắp nước Mỹ, kết quả có thể là những ca nhiễm nhẹ hơn, hay thậm chí là không có triệu chứng.
Trọng điểm của thử nghiệm là để tìm ra các trường hợp nhiễm bệnh, theo dõi các liên hệ thân cận của bệnh nhân, và cách ly người bệnh. Nhưng khả năng thử nghiệm vượt trội của chúng ta làm cho việc so sánh tương đồng với sự tăng vọt ban đầu trở nên khó khăn; điều đó giống với việc cố gắng so sánh chiều cao của hai ngọn núi trong khi một trong những đỉnh núi bị mây che mờ. Nhà dịch tễ học Ellie Murray cũng đã cảnh báo việc xác định các ca tử vong mới của COVID-19 trước đó trong quá trình phát bệnh của bệnh nhân có thể do chậm trễ lâu hơn giữa việc phát hiện bệnh và tử vong. Hiện tượng này, được biết đến như là “sai số thời gian dẫn đầu,” có thể cho chúng ta biết rằng một đợt tăng vọt tử vong lớn sắp đến gần.
Và có lẽ nó là như vậy. Tất cả chỉ đơn giản như việc những ca tử vong trên khắp cả nước sẽ lại một lần nữa tăng vọt.
Nhưng vẫn còn ba lý do để cho rằng bất kỳ sự tăng vọt tử vong sắp tới nào cũng có thể khác so với cái đã hủy hoại vùng Đông Bắc vào tháng Ba và tháng Tư: bệnh nhân trẻ hơn, việc xuất bệnh viện nhanh hơn, và hiệu ứng từ mùa hè.
3. Bệnh nhân COVID-19 điển hình trẻ hơn trước.
Câu chuyện quan trọng nhất về COVID-19 bây giờ có lẽ là sự thay đổi về tuổi tác.
Tại Florida, tuổi trung bình của các trường hợp COVID-19 mới giảm từ 65 vào tháng Ba xuống 35 vào tháng Sáu. Trong báo cáo hàng ngày mới nhất, Bộ Y tế Florida cho biết độ tuổi trung bình vẫn ở khoảng trên 30.* Ở các tiểu bang Arizone, Texas, và California, số lượng người trẻ tuổi bị nhiễm đã tăng vọt.
Nếu sự gia tăng mới nhất tập trung ở những người Mỹ trẻ tuổi hơn, điều này có thể giải thích phần nào cho việc số ca tử vong giảm dần. Người trẻ tuổi có ít khả năng tử vong vì bệnh này, thậm chí khi họ đối mặt với các rủi ro về sức khỏe khác. Dữ liệu quốc tế từ Hàn Quốc, Tây Ban Nha, Trung Quốc, và Ý cho thấy tỷ lệ tử vong ở các ca nhiễm COVID-19 đối với người trên 70 cao gấp 100 lần so với những người dưới 40.
Sự thay đổi của tuổi tác trẻ hơn có vẻ rất chân thực, nhưng những gì ở đằng sau khó giải thích hơn. Có thể người dân Mỹ lớn tuổi thận trọng hơn khi tránh những không gian đông đúc bên trong. Có thể các báo cáo tin tức về những người trẻ đi vào các quán bar giải thích cho sự tăng vọt các ca nhiễm của bệnh nhân trẻ tuổi, do các quán bar bên trong được thiết kế một cách đặc biệt để phát tán virus. Hoặc cũng có thể việc chính quyền tiểu bang và địa phương nhanh chóng mở cửa kinh tế đã thúc đẩy những người trẻ tuổi vào môi trường làm việc khiến họ bị nhiễm bệnh. Natalie Dean, một giáo sư phụ tá tại đại học Florida cho biết “Những người trong lãnh vực kinh tế dịch vụ và công nghiệp bán lẻ có xu hướng là người trẻ, và họ không thể làm việc từ xa.” Thống đốc tiểu bang Texas, ông Greg Abbott, đã đổ lỗi cho những người trẻ liều lĩnh làm các ca nhiễm tăng vọt, nhưng nơi liều lĩnh thật sự có thể là dinh thống đốc.
Bất kể nguyên nhân nào, việc lý giải cho “sự tăng vọt ở người trẻ” như là một tin vui có thể là một sai lầm. Người trẻ tuổi bị nhiễm COVID-19 vẫn phải đối mặt với những hiểm họa cực kỳ nghiêm trọng - và đem đến những mối nguy hiểm thực sự tới những người tiếp xúc gần gũi và cộng đồng xung quanh họ. Ông James McDeavitt, trưởng khoa lâm sàng tại đại học Baylor, đã nói với tờ The Wall Street Journal rằng “Chúng tôi thấy những người ở độ tuổi 20 và 30 trong phòng ICU đang hít lấy hít để không khí vì họ mắc COVID-19.” Những người trẻ cảm thấy khỏe mạnh vẫn có thể bị tổn thương nội tạng lâu dài, đặc biệt là phổi. Họ có thể truyền bệnh cho những người dễ bị nhiễm hơn, là những người cuối cùng cũng phải vào bệnh viện; một sự tăng vọt ở người trẻ có thể dễ dàng trở thành một sự gia tăng được lan rộng trong vài tuần kể từ bây giờ. Và sự gia tăng rộng rõi của sự tăng vọt ở người trẻ có thể buộc các doanh nghiệp phải đóng cửa, làm hàng triệu người lâm vào tình trạng bỏ ngỏ hoặc thất nghiệp hoàn toàn.
4. Bệnh nhân nhập viện đang tử vong ít thường xuyên hơn, thậm chị không cần điều trị tại gia.
Cho đến thời điểm hiện tại, chúng ta đã tập trung vào khoảng cách giữa những ca nhiễm và ca tử vong. Nhưng có một khoảng cách khác cũng cần chúng ta chú ý. Việc nhập viện và tử vong thay đổi đáng kể song song với trước tháng Sáu. Sau tháng Sáu, chúng đã chuyển hướng. Việc nhập viện toàn quốc gia đang tăng, nhưng các ca tử vong thì không.
Dữ liệu cho việc nhập viện và ca tử vong mà chúng ta có chưa đủ lạc quan hoặc kịp thời để chứng minh dứt khoát bất kỳ điều gì. Nhưng biểu đồ (cuối cùng cũng) cho thấy một vài tin khả quan : Bệnh nhân tại bệnh viện đang tử vong ít hơn.
Thực tế, các quốc gia khác cũng tương tự. Một nghiên cứu từ bệnh viện ở Milan cho thấy từ tháng Ba đến tháng Năm, tỷ lệ tử vong của bệnh nhân nhiễm COVID-19 đã giảm từ 24% xuống còn 2% - “mà không có những thay đổi đáng kể ở tuổi của bệnh nhân.” Các bệnh viện tại Anh phát hiện ra rằng tỷ lệ tử vong tại bệnh viện của họ đã giảm mỗi tháng kể từ tháng Tư.
Vậy điều gì đang xảy ra? Có thể là bác sĩ đang khôn ngoan hơn khi đối diện dịch bệnh.
Đầu năm 2020, vì sự mới mẻ của coronavirus, các bác sĩ không biết phải mong chờ vào điều gì. Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe ban đầu đã bị sốc vì việc họ cho là bệnh liên quan đến đường hô hấp đã gây ra đông máu, huyết khối vi mạch, và làm hư nội tạng. Nhưng đã có hàng triệu ca nhiễm và hàng trăm sách trắng sau đó mà chúng ta biết thêm. Ví dụ, đó là cách mà bác sĩ biết cách kê toa dexamethasone steroid để kềm lại các phản ứng miễn dịch không nằm trong tầm kiểm soát mà có thể phá hủy các cơ quan nội tạng của bệnh nhân.
Cuối cùng, đáng chú ý là tỷ lệ tử vong đã giảm tại các bệnh viện của Ý và Anh khi họ không bị tràn ngập vì quá nhiều bệnh nhân. Đây là một lý do khác giải thích cho việc tại sao làm hạ thấp đường cong dịch bệnh không chỉ là một khẩu hiệu ồn ào, mà là vấn đề giữa sự sống và cái chết. Khi các bệnh viện trên khắp Texas và Arizona bắt đầu bị tràn ngập, chúng ta sẽ xem xét liệu tỷ lệ tử vong tại bệnh viện có tăng trở lại hay không.
5. Mùa hè có thể đang giúp - nhưng có lẽ chỉ một chút.
Nhiều giả thuyết còn lại về khoảng cách giữa ca nhiễm và ca tử vong được phỏng đoán nhiều hơn, và chủ yếu rơi vào mục “mùa hè thì khác biệt hơn.”
Việc chuyển sang mùa hè có thể đã dập tắt những căn bệnh khác làm suy yếu hệ miễn dịch của chúng ta. Những người ở bán cầu Bắc có thể hấp thụ vitamin D nhiều hơn trong mùa hè, điều có thể làm giảm tỷ lệ tử vong do COVID-19. Virus này có thể đã đột biến để trở nên dễ lây lan hơn, nhưng không gây tử vong nhiều hơn, điều mà có thể - kết hợp với những yếu tố khác như sự điều trị tân tiến hơn của bệnh viện - làm trầm trọng thêm một đợt bùng nổ ca nhiễm mà không liên quan đến sự gia tăng trong các ca tử vong.
Cuối cùng, khi nhiều người đeo mặt nạ hơn và đem các hoạt động ra ngoài trời, họ có thể bị nhiễm COVID-19 ít hơn. Một số nhà dịch tễ học đã tuyên bố rằng có một mối tương quan giữa sự lây lan virus và mức độ nghiêm trọng. Một khi khẩu trang được đeo nhiều hơn và nhiều hoạt động ngoài trời hơn, có thể làm cho sự tăng vọt gần đây phần nào được nổi lên do sự gia tăng các ca nhiễm với liều lượng thấp này.
Khoảng cách giữa ca nhiễm và tử vong vẫn còn là một ngọn lửa không xác định. Và, như chúng ta đã thấy, sự mơ hồ là where propaganda can breed. Vậy nên, hãy kết luận với những gì chúng ta nắm chắc: Sự tăng vọt trong các ca nhiễm đã phơi bày một sự thất bại to lớn và thảm hại của người Mỹ - ngay cả khi nó không đưa đến một sự tăng vọt kịch tính trong số trường hợp tử vong.
Virus này là một tai họa huyền bí. Nó có thể phá hủy cơ thể con người trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng, ngay cả khi nó không giết họ. Nó có thể tàn phá phổi của người trẻ, ngay cả khi nó không phát ra những triệu chứng khác. Những người bị truyền nhiễm có thể truyền vi khuẩn cho những người dễ mắc hơn. Những người dính phải những trường hợp nặng có thể được đưa đến bệnh viện trong nhiều tuần và sống trong nhiều tháng - điều này có thể tăng lên nhiều năm - với những dư chấn từ bệnh. Sự bùng dịch có thể khiến việc mở cửa lại trường học là không thể, thể thao không thể thực hiện và nhịp sống bình thường là bất khả thi.
Khi tổng thống Trump và những người khác nhắm vào những con số tử vong trong thời điểm tăng vọt, họ đang cố gắng nói với bạn rằng nước Mỹ đang chiến thắng trong cuộc chiến với COVID-19 một cách bí mật. Nhưng chúng ta không như vậy. Sự tăng vọt trong mùa hè là một thất bại đặc biệt của người Mỹ, được tạo ra do sự thiếu vắng người lãnh đạo và sự truyền đạt tồi tệ trong y tế cộng đồng.
Sau tất cả những biểu đồ, số liệu thống kê, khoa học và cả sự diễn giải, chúng ta chỉ còn lại một thực tế đơn giản: Hàng trăm người Mỹ chết mỗi ngày vì căn bệnh đang lây nhiễm hàng trăm nghìn người hàng tuần. Nếu đó là thành công, hãy cầu nguyện để chúng ta không bao giờ đối diện với thất bại.
*Bài báo này trước đây đã trình bày sai về tuổi trung bình của các ca nhiễm COVID-19 vào tháng Bảy.
Translation by Ha Vi Nguyen
Copy edits by Khiem Nguyen
Comments