Translated from Foreign Policy article What Happens If a Presidential Candidate Dies Before Election Day?
Bác sĩ của Trump đã bày tỏ sự lạc quan về sức khoẻ của tổng thống sau khi ông xét nghiệm dương tính với coronavirus. Nhưng việc ông nhập viện đã làm nhiều người đặt dấu chấm hỏi những điều có thể xảy đến nếu trường hợp tệ nhất diễn ra, giữa lúc người dân Mỹ đi bỏ phiếu.
Robbie Gramer, ngày 3 tháng 10, 2020
Tổng thống Mỹ Donald Trump và ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden tham gia buổi tranh luận tổng thống đầu tiên tại Cleveland ngày 29 tháng 9. OLIVIER DOULIERY-POOL/GETTY IMAGES
Trận chiến với coronavirus của Tổng thống Trump có vẻ trở nên căng thẳng hơn gần đây, với nhiều báo cáo nói rằng ông đã được cung cấp khí oxy trước khi nhập viện, với nhiều nguồn nặc danh thân cận cảnh báo rằng Trump đang ở trong giai đoạn chữa trị then chốt.
Trung tâm Y tế Walter Reed nơi Trump nhập viện thứ Sáu tuần trước không xuất bản nhiều báo cáo Điều này dấy lên nhiều câu hỏi giữa các quan chức Mỹ, đồng minh và đối thủ về tình hình sức khoẻ của tổng thống 74 tuổi, và về chuyện sẽ xảy ra nếu Trump không còn khả năng làm việc nữa.
Để giúp giải đáp những thắc mắc đó, Foreign Policy đã chẩn đoán khả năng hồi phục của Trump, các lựa chọn khả thi cho tổng thống kế nhiệm, và chúng có nghĩa gì với một tháng còn lại trước kỳ bầu cử vốn gặp nhiều thử thách gắt gao.
Tình hình của tổng thống hiện tại nghiêm trọng đến mức nào?
Vào chiều thứ Bảy, Nhà trắng đưa ra nhiều thông tin trái chiều, gần như cùng một lúc. Trong một buổi họp báo với phóng viên hôm thứ Bảy, bác sĩ Nhà trắng Sean Conley nói rằng Trump đang “rất khoẻ” và đang dần cải thiện sau khi bị ho nhẹ và mệt mỏi. Nhưng ngay sau đó, các phóng viên Nhà trắng phát hành phát biểu sau từ “một nguồn nắm rõ tình hình sức khoẻ của tổng thống”: “Sức khoẻ của tổng thống trong 24 giờ vừa qua rất nghiêm trọng và 48 giờ sau đây sẽ là khoảng thời gian cốt yếu để chăm sóc ông ấy. Chúng tôi vẫn chưa dám chắc ông ấy sẽ hồi phục hoàn toàn.” (Những báo cáo sau đó ẩn ý rằng nguồn nặc danh đó là Chánh Văn phòng Nhà trắng Mark Meadows.)
Trump đã được cho một liều thuốc kháng sinh mà vẫn còn đang trải qua các vòng thử nghiệm lâm sàng, và hầu hết những người nhiễm COVID-19 đều hồi phục; tổng cộng tỷ lệ người chết vì virus chỉ dưới 3 phần trăm số lượng ca nhiễm ở Mỹ. Thế nhưng ông vẫn được coi là bệnh nhân nguy cơ cao vì chứng béo phì và tuổi tác đã cao của mình.
Những thông tin trái chiều như vậy đã khiến chính Trump đăng một lời phát biểu lên Twitter chiều thứ Bảy để dập tắt nỗi lo về sức khỏe của ông: “Các bác sĩ, y tá và TẤT CẢ mọi người ở Trung tâm Y tế Walter Reed VĨ ĐẠI, và tất cả những người khác tham gia giúp đỡ từ những cơ quan tuyệt vời tương tự, đều RẤT TUYỆT VỜI!!!” Tổng thống khẳng định chắc nịch rằng ông đang “cảm thấy rất tốt” và bắt đầu đăng lên nhiều dòng tweet hơn nữa, giục Quốc hội thông qua biện pháp kích thích coronavirus đang bị trì hoãn.
Thế còn Joe Biden thì sao?
Joe Biden, ứng cử viên tổng thống Đảng Dân chủ và nguyên phó tổng thống, thông báo ngày thứ Sáu rằng ông đã xét nghiệm âm tính với coronavirus, sau khi tranh luận trong khoảng cách gần với Trump trong kỳ tranh luận tổng thống đầu tiên trước khi ngài tổng thống thông báo mình bị nhiễm bệnh. (Cả hai đều không đeo khẩu trang.) Ứng cử viên phó tổng thống của Biden, Thượng nghị sĩ California Kamala Harris, cũng thông báo rằng cô xét nghiệm âm tính. Nhưng nhiều chuyên gia sức khoẻ nói rằng Biden sẽ phải xét nghiệm thêm nhiều lần nữa trong những ngày tới để xác nhận âm tính sau khi ông có khả năng bị nhiễm virus từ tổng thống.
Chuyện gì sẽ xảy ra nếu điều tồi tệ nhất xảy đến với Trump?
Các chuyên gia tư pháp và quan sát viên bầu cử chỉ ra rằng chúng ta phải hiểu quá trình bầu cử nếu một tổng thống ốm nặng, mất khả năng làm việc, hay thậm chí tệ hơn - nhưng không nên quá bi quan. Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp cho phép tổng thống tạm thời trao quyền cho phó tổng thống nếu ông quá ốm yếu hay không còn khả năng làm việc nữa. Phó Tổng thống Mike Pence, không giống như các cố vấn Nhà trắng khác, đã xét nghiệm âm tính với virus. Nếu phó tổng thống cũng không còn khả năng, quyền lực tổng thống sẽ được chuyển nhượng cho Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi. Sau đó, người thứ ba nắm quyền sẽ là Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Hoa Kỳ, Thượng nghị sĩ Cộng hoà bang Iowa Chuck Grassley, và người thứ tư là Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo.
Nhưng mặc dù các quan chức chính quyền đinh ninh rằng hệ thống điều lệnh này cần phải giữ nguyên đề phòng quân đội Mỹ cần phải phản ứng bất kỳ biến cố nào, theo lịch sử, việc tổng thống không thể làm việc ít nhất đã khiến Nhà trắng gặp vấn đề về quan hệ công chúng. Sau kế hoạch ám sát năm 1981 mà đã khiến Tổng thống Ronald Reagan phải nhập viện, Bộ trưởng ngoại giao Alexander Haig đã khẳng định sai lầm tại một buổi họp báo rằng ông đang tạm thời nắm quyền quản lý đất nước.
Được rồi, thế còn chuyện gì sẽ xảy ra nếu một trong hai ứng cử viên bất lực hay qua đời trước cuộc bầu cử?
Joshua Tucker và Richard Pildes là hai giáo sư Đại học New York đã nghiên cứu chuyên sâu vào những câu hỏi này cho blog Monkey Cage của Washington Post. Cả hai cho rằng đây chính là lúc mọi thứ trở nên phức tạp, mặc dù trường hợp này khá ít khả năng xảy ra. Hiến pháp đã vẽ trước một lộ trình, nhưng không phải cho tất cả mọi tình huống cấp bách. Nếu một ứng cử viên thắng vị trí tổng thống, nhưng lại chết trước khi nhậm chức vào tháng Một, sẽ có một câu trả lời đơn giản dựa trên Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp: Phó tổng thống tân cử (trong trường hợp này hoặc là Pence hoặc là Harris) sẽ trở thành tổng thống.
Nếu một ứng cử viên qua đời trước cuộc bầu cử, uỷ ban quốc gia của hai đảng sẽ chọn ra một ứng cử viên mới. Nhưng chúng ta chỉ còn một tháng nữa cho đến cuộc bầu cử, và một vài tiểu bang đã bắt đầu bầu cử rồi.
Đây chính là khi điều vốn đã phức tạp lại càng trở nên phức tạp hơn, theo như lời giải thích của Tucker và Pildes. Mỗi tiểu bang đều có hạn chót cho việc ứng cứ viên đăng ký tên mình trên lá phiếu; hầu hết đều đã qua hạn rồi. Và ở nhiều tiểu bang, đặc biệt là trong thời kỳ dịch bùng phát, phiếu bầu qua thư đã được gửi đến nhà và cử tri đã gửi lá phiếu của họ đi. Thế nên tại thời điểm này, dù nếu Trump có qua đời hay bất lực, sẽ không có cách nào để Uỷ ban Quốc ga Đảng Cộng hoà Quốc gia chọn một ứng cử viên mới một cách thực tiễn, rồi mỗi bang lại phải đi bầu một lần nữa. Đây là những tình huống hiếm ai ngờ tới, và sẽ cần phải có những trận chiến tư pháp phức tạp và có tính lịch sử để tìm lời giải.
Vậy thì quyết định sẽ dựa vào Đại cử Tri đoàn?
Đại khái là vậy. Ở một vài tiểu bang, các đại biểu Đại cử Tri đoàn bị ràng buộc phải bầu cử cho ứng cử viên thắng phiếu bầu phổ thông của bang. Kể cả tại các bang không có các quy định bắt buộc như vậy, các đại biểu vẫn làm thế. Vấn đề phát sinh khi một ứng cử viên thắng cuộc qua đời hay trở nên bất lực: Không có bất kỳ tiền lệ và ít có luật pháp tiểu bang để giải quyết một vấn đề không thể lường trước được như vậy. Việc này đồng nghĩa với sự hoang mang và nhiều trận chiến tư pháp không thể tránh khỏi nếu điều đó xảy ra.
Thế nếu như không có ứng cử viên nào có thể chắc chắn chiếm được đa số trong Đại cử Tri đoàn?
Vậy thì, như năm 1876, Hạ viện sẽ phải quyết định - nhưng không phải theo cách bầu trực tiếp như một đợt bỏ phiếu thông thường. Thay vào đó, đoàn đại biểu quốc hội từng bang sẽ được bầu cho một trong ba người nhận được nhiều phiếu bầu nhất trong đợt bầu cử. Trong viễn cảnh đó, Đảng Cộng hoà có thể sẽ có chút lợi thế, vì họ điều khiển đoàn đại biểu từ nhiều tiểu bang hơn một chút so với Đảng Dân chủ.
Jack Detsch đã đóng góp vào bản báo cáo này.
Người dịch: A. Dương
Biên tập: Cookie Duong
Comentários