Sự trỗi dậy của "Rush Limbaugh phiên bản Việt"

Translated from Vice's article The Rise of the ‘Vietnamese Rush Limbaugh‘

YouTuber Nguy Vu khá nổi tiếng trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt theo Đảng Cộng hòa, nhưng dư luận khá quan ngại về những gì ông phát biểu trên mạng.

By Ashley Lampard, on 30-05-2021, 01:00:00

YouTuber Nguy Vu khá nổi tiếng trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt theo Đảng Cộng hòa, nhưng dư luận khá quan ngại về những gì ông phát biểu trên mạng.

Phát sóng trực tiếp từ Virginia Studio của mình, Youtuber Nguy Vu sở hữu mái tóc đen dài chấm vai và mang chiếc kính gọng sẫm màu. Trong lần xuất hiện gần nhất, ông đã đưa hình ảnh những người biểu tình chống tội ác thù ghét chống lại người gốc Á lên màn hình.

Bằng tiếng Việt, Vu nói “Tại sao họ không biểu tình hôm nay khi 10 người da trắng bị họ giết hại?”, ám chỉ đến vụ xả súng Boulder King Soopers hồi tháng Ba. “Tất cả đống này chỉ là trò hề tuyên truyền của Đảng Dân chủ.”

Cựu dẫn chương trình phát thanh, Nguy Vu - AKA Kingradio - đã tham gia YouTube từ năm 2019. Trong một cuộc trao đổi email với VICE World News, Vu nói rằng người hâm mộ thích gọi ông là Rush Limbaugh Việt Nam, một người dẫn chương trình radio đêm muộn tiên phong phổ biến các góc nhìn cánh hữu trên mạng. Nhưng với giọng điệu thái quá và kịch tính, mang thiên hướng nghiêng về các thuyết âm mưu, cũng như quảng bá cho loại kem dưỡng thần kỳ của mình, Vu có lẽ giống một Alex Jones phiên bản Việt hơn.

Dù cho không phải là một nhà thuyết âm mưu sừng sỏ của phe cánh hữu, Vu vẫn là một tượng đài của những người Mỹ gốc Việt theo Cộng hòa, nhóm cộng đồng dân tộc châu Á lớn duy nhất có tỷ lệ chung ủng hộ cho Donald Trump trong cuộc bầu cử 2020, theo Asian American Voter Survey.

Qua email, Vu có vẻ thân thiện và lịch sự, khác xa với hình tượng phản diện trên mạng của mình. Ông giải thích, là một thuyền nhân Việt chạy trốn chế độ để nhập cư đến Mỹ, ông muốn cho thế giới thấy khao khát tự do là thế nào. Kể từ khi đặt chân đến đất nước này, Vu đã thử qua làm nhạc sĩ, nhà văn, và dẫn chương trình đài phát thanh trong suốt 25 năm qua, đầu tiên là cho Little Saigon Radio ở California và sau đó là làm việc độc lập ở Virginia. Nhưng không một nghề nào Vu gặt hái được thành quả như trên mạng tại thời điểm này.

Kể từ khi mở kênh YouTube của mình, Vu đã trở nên khét tiếng trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt thế hệ đầu và thứ hai, những người lo lắng theo dõi khi cha mình nghiền ngẫm những video đầy rẫy tin vịt và thuyết âm mưu. Những video bị Vu gỡ bỏ sau khi nhận cảnh cáo từ YouTube trên kênh cá nhân đã được đăng lại bởi một nhà nghiên cứu tin giả người Việt, người đã cho thấy tác hại của những phát ngôn của Vu.

Họ đã đưa ra các giả thuyết như Mel Gibson vạch trần một nhóm ấu dâm ngầm ở Hollywood, và Bill Gates tạo ra vaccine COVID-19 nhằm kiểm soát Hoa Kỳ và cuối cùng là thế giới. Khi một trong những người chỉ trích, Nguyen Nhu Quynh, tố cáo Vu trên mạng vì đã phát tán thông tin sai lệch, ông này đã kêu gọi người theo dõi của mình “đánh gãy răng ả đó."

Khi được hỏi về một số video nhất định, Vu từ chối đưa ra lời bình luận về việc liệu mình có đang quảng bá cho các thuyết âm mưu hay tung tin vịt hay không. Ông cũng nói rằng không nhớ mình đã cổ vũ bạo lực nhằm vào Nguyen, nhưng thêm vào “Việc của tôi là tường thuật tin tức và loại bỏ những thứ ký sinh trùng như cô ả.”

Với gần 100,000 người đăng ký, mỗi lượt phát trực tiếp kéo dài hàng giờ có thể thu về hàng chục ngàn lượt xem, nhưng số theo dõi không chỉ dừng lại ở đó. Vu đã tổ chức những cuộc tuần hành ủng hộ Trump, nơi ông cổ vũ những người hâm mộ có tuổi của mình tháo khẩu trang, hoặc bị bỏ lại trên xe như một đứa trẻ quậy phá còn đang đi học. Các cuộc biểu tình của Vu lên đến đỉnh điểm vào ngày 5 tháng 1, một ngày trước cuộc bạo động ở Capitol Hill, khi ông tập hợp fan của mình bằng chiếc sừng trâu với thứ được gọi là “King team Trump day 9.” Mặc dù những người hâm mộ của ông bị bắt gặp cùng với Jake Angeli, hay còn được gọi là "Pháp sư QAnon" (QAnon Shaman), tại Điện Capitol, Vu nói rằng mình không ở DC vào ngày xảy ra bạo loạn.

Những năm gần đây đã chứng kiến sự tăng trưởng số người Việt có tuổi ở nước ngoài quay sang YouTube, Facebook và các ứng dụng nhắn tin để cập nhật tin tức, vì các phương tiện truyền thông chính thống của Hoa Kỳ không phù hợp với khuynh hướng chính trị của họ hay không phát sóng bằng ngôn ngữ mẹ đẻ của họ. Những trang Facebook bằng tiếng Việt, như TIN NÓNG HOA KỲ (US Hot News) và Những Người Yêu Mến Donald J.Trump (Lovers of Donald J. Trump) có thể lôi kéo hàng chục ngàn người.

Dù cho lượng truy cập có sụt giảm sau khi Trump thất cử, với một vài thính giả có lẽ đã mệt mỏi với những tin tức lỗi thời, người dẫn chương trình dần chuyển hướng đến khẩu trang và COVID-19. Sau đó, họ bắt đầu nói đếm tội ác thù ghét người gốc Á.

Cuối tháng Ba, không lâu sau vụ xả súng ở Atlanta cướp đi mạng sống của 8 người - 6 trong số đó là phụ nữ gốc Á - Vu đã bắt đầu đưa ra các giả thuyết của mình rằng xu hướng này đã được cánh Dân chủ dựng nên.

Mặc dù sự căm ghét người gốc Á đã từ lâu dai dẳng trong xã hội ở Mỹ, các nhà nghiên cứu và hoạt động nói rằng đại dịch COVID-19, cùng với những phát ngôn của cựu tổng thống Trump như “cúm Tàu” và “kung flu,” đã đổ thêm dầu vào lửa, làm gia tăng số vụ tội ác thù ghét lên 150% chỉ trong năm ngoái. Stop AAPI Hate, một tổ chức theo dõi tội ác chống cộng đồng người Mỹ gốc Á và Thái Bình Dương, đã trình báo cáo đầu tháng Năm cho thấy 3,000 lượt báo cáo bạo lực chống lại cộng đồng gốc Á chỉ trong tháng Ba 2021 - 8.8% trong số đó nhắm vào những người Mỹ gốc Việt.

Các báo cáo của AAPI bao gồm từ những lời nói tục tĩu về chủng tộc, đến những cuộc hành hung thể xác và lời nói căm thù trực tuyến. Nhiều vụ tấn công gần đây xảy ra sau khi báo cáo được công bố bao gồm hai phụ nữ châu Á, một người 63 tuổi và người khác 84 tuổi, bị đâm hồi đầu tháng Năm khi đang chờ xe buýt, và bốn vụ tấn công vào người châu Á ở New York, một trong số đó có hung khí là búa.

Nhưng với những người chỉ trích Vu, sự chối bỏ thực tế với các tội ác thù ghét người gốc Á trong các video của Vu không có gì bất ngờ cả. Trong suốt một quãng thời gian dài, những người nổi tiếng với thế hệ Boomer như Vu đã tiêm nhiễm thế hệ người Việt lớn tuổi những thuyết âm mưu trôi nổi trên nền tảng trực tuyến.

Để chiến đấu chống lại ảnh hưởng của Vu và những như ông, nhiều người Mỹ gốc Việt trẻ tuổi đã tạo ra màng chắn bảo vệ những người lớn tuổi khỏi tin giả. Trong vòng hai năm qua, hàng loạt các tổ chức và giám sát độc lập đã được dựng lên để cung cấp thông tin đúng hơn cho thính giả và gỡ bỏ các video qua việc báo cáo chúng cho YouTube. Tuy nhiên, các nổ lực này vẫn còn mang lại nhiều kết quả khác nhau.

Một trong các nhà giám sát độc lập, Nick Nguyen, nhà nghiên cứu dẫn đầu Viet Fact Check, đã tìm cách gỡ bỏ video nghi ngờ về những vụ bạo lực chống người gốc Á của Vu sau khi gửi mail đến YouTube. Dù vậy, anh vẫn chưa gặp may mắn kể từ đó. Một người giám sát khác theo dõi Fake News Cops trực tuyến, tự xưng là “Peter,” vì lo sợ bị cánh cực hữu săn lùng, đã giúp tìm và dịch hàng loạt các cuộc đối thoại trên YouTube được sử dụng trong bài này. Peter đã đánh dấu các video tiếng Việt hàng tháng trời, nhưng nói rằng nỗ lực gỡ bỏ các video trên vẫn chưa thành công.

Tuy nhiên, không chỉ các tổ chức độc lập hay các nhóm “anh hùng trực tuyến” mới phải đối mặt với vấn đề này. Rachel Moran và Sarah Nguyen tại Trường Thông tin thuộc Đại học Washington (Information School và University of Washington) bắt đầu để ý sự lan truyền tin giả từ các nhóm người Mỹ gốc Việt hồi đầu nay, sau cuộc bầu cử bầu tổng thống. Họ nhận thấy trong khi có rất nhiều nghiên cứu sâu rộng về tin giả bằng tiếng Anh, có rất ít bài tương tự tìm hiểu cách thức tin giả sinh sôi trong các cộng đồng hải ngoại.

Nguyen bắt đầu theo dõi các cộng đồng trên Telegram và WhatsApp. Tại đây, cô nhận thấy luận điệu tương tự được áp dụng cho các cuộc biểu tình Stop Asian Hate như cách thức các từ ngữ được dùng cho Black Lives Matter năm ngoái. Cô phát biểu: “Vẫn là những meme (ảnh chế) và video giống nhau được xào đi xào lại.”

Những nỗ lực của YouTube nhằm chống lại thông tin sai lệch đã thúc đẩy công ty này giới thiệu “bảng thông tin,” được tự động hiển thị khi tìm kiếm hoặc xem video liên quan đến các chủ đề dễ bị bẻ cong một cách sai lệch, như COVID-19 và việc đặt chân lên mặt trăng. Những bảng này sẽ cung cấp thông tin từ các đối tác độc lập thứ ba nhằm cố gắng mang lại hiểu biết toàn diện hơn cho chủ đề được nhắc đến.

Nhưng những bảng này đã bị chỉ trích bởi dù hiển thị bằng tiếng Anh hay tiếng Tây Ban Nha cũng đều được chứng minh không mấy hiệu quả với các cộng đồng sử dụng ngôn ngữ khác. YouTube đã thông cáo rằng họ tiếp cận tin giả một cách toàn cầu và áp dụng với mọi ngôn ngữ.

Người phát ngôn YouTube Elena Hernandez cho biết qua email: “Chúng tôi gỡ bỏ nội dung vi phạm Nguyên tắc Cộng đồng, nâng cao nội dung có thẩm quyền và giảm các đề xuất về nội dung gần quá giới hạn ở tất cả thị trường mà chúng tôi hoạt động. Khi nói đến video vi phạm, YouTube có hơn 20.000 người trên khắp thế giới, bao gồm cả những người biết tiếng Việt và không thông thạo tiếng Anh, đang nỗ lực phát hiện, xem xét và gỡ bỏ các nội dung vi phạm chính sách."

Việc này đã mang lại kết quả nhất định. Theo YouTube, Vu đã nhận hai cảnh cáo ở kênh của mình, và cảnh cáo thứ ba sẽ dẫn đến việc khóa tài khoản vĩnh viễn.

Nhưng Nick Nguyen, nhà nghiên cứu dẫn đầu Viet Fact Check, nghĩ rằng cần phải hành động nhiều hơn để nhận biết tin giả bằng những ngôn ngữ khác chứ không riêng tiếng Anh. Sau cùng, đây là những trường hợp xảy ra ở nơi cách văn phòng YouTube nửa tiếng lái xe, tại nhà riêng của anh ở Palo Alto, hay San Jose, nơi có cộng đồng người Mỹ gốc Việt lớn nhất nước Mỹ.

Nick Nguyen phát biểu: “Họ chẳng có lý do gì để bào chữa cả. Đây chỉ là một trong rất nhiều ví dụ của phân biệt với người không nói tiếng Anh ở nước Mỹ.”

Trong cuộc trao đổi với VICE World News, Vu dường như đã bác bỏ một số nhận xét của mình và nói rằng bản thân không còn phủ nhận các cuộc tấn công vào người Mỹ gốc Á nữa. “Tôi nghĩ những tội ác đối với người châu Á thực sự tồi tệ và tôi lên án những tội ác đó,” Vu nói, trước khi phân trần thêm.

“Nhưng nhiều người lại sử dụng chúng cho những mục đích khác nhau, lừa đảo kêu gọi quyên góp và nhiều chiêu trò khác núp bóng tội ác căm ghét nguời gốc Á.”

Vu tiếp tục giải thích cách xử trí tình huống của mình. Ông nói rằng cộng đồng gốc Á may mắn khi được sống ở “đất nước tự do” này; và rằng những tội ác đó xảy ra ở mức độ cá nhân, chứ không phải giữa các cộng đồng, dù “ngẫu nhiên” có lẽ không phải là từ đúng để chỉ, nhưng ông vẫn tin rằng nó cũng gần như thế.

Vu nói: “Cuối cùng, tôi không muốn theo phe nào cả. Khán giả của tôi biết và trân trọng vì tôi giúp họ hiểu điều gì đang xảy ra ở đất nước này.”

Người dịch: Duong Nguyen

Biên tập: Derek Phan