Translated from Vox article Support for Trump is tearing apart Vietnamese American families
Terry Nguyen, ngày 30 tháng 10, 2020
Khảo sát cho thấy đến 48% cử tri người Mỹ gốc Việt ủng hộ Trump hơn Biden.
hi đại diện thuộc đảng Dân chủ của tiểu bang Massachusetts, Trâm Nguyễn, đăng một video lên Facebook của cô nhằm ủng hộ phong trào Black Lives Matter (Mạng Sống Người Da Đen Quan Trọng), cô đã nghĩ rằng thông điệp của cô đến các cử tri cũng không gây nhiều tranh cãi. Hàng triệu người dân Hoa Kỳ đã xuống đường nhằm biểu tình phản đối sự bạo hành của cảnh sát. Và với tư cách là một quan chức được bầu chọn, cô phải giữ một lập trường chống lại sự phân biệt chủng tộc có hệ thống và bày tỏ sự cam kết của cô nhằm “đấu tranh vì công bằng cho mọi người.”
Thế nhưng, video của cô đã làm cho một nhóm cộng đồng người Mỹ gốc Việt bảo thủ nằm ngoài quận điều hành của cô giận dữ. Họ đã đổ xô vào trang mạng của cô Nguyễn, cáo buộc cô có những đồng cảm với chế độ cộng sản và cấu kết với “những kẻ khủng bố nội địa.” Những lời bình luận đã chụp mũ cô là một kẻ phản bội, một vết nhơ cho gia đình cô.
“Mọi người có quyền bất đồng quan điểm với tôi, tôi tôn trọng điều ấy,” cô phát biểu với tôi trong một buổi phỏng vấn vào tháng Bảy cho trang Người Thông Dịch (Interpreter), một trang mạng với sự hoạt động của các tình nguyện viên thông dịch các tin tức tiếng Anh sang tiếng Việt. “Tôi đại diện cho một quận màu tím (nơi có số người theo đảng cộng hoà và dân chủ ngang ngửa nhau)...nhưng tôi chưa bao giờ nhận phải những công kích vào tôi như thế này.”
Cô Nguyễn không phải là nạn nhân duy nhất của các đám đông người Mỹ gốc Việt trên mạng xã hội vào mùa hè này. Lê Hoàng Nguyên, một nhân viên bảo hiểm ở Houston, sử dụng tiền tiết kiệm của ông để đóng góp vào một bảng hiệu Black Lives Matter với dòng chữ Stop Racism (Hãy ngưng phân biệt chủng tộc) bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Ý định của ông là dùng bảng hiệu tạo một thông điệp cho sự đoàn kết, nhưng ông lại nhận được các tin nhắn đe doạ treo cổ ông và tẩy chay doanh nghiệp của ông từ cộng đồng người Việt ủng hộ Trump ở Houston.
Vào những tháng sau buổi trò chuyện của tôi với cô Nguyễn, tôi bắt đầu tự tìm tòi những nơi trên mạng đã có những lời lẽ công kích cá nhân cô, khắp các trang tiếng Việt của các hội nhóm địa phương trên Facebook, những trang tin tức chính trị, và các kênh Youtube. Tôi cứ tiếp tục thấy được một xu hướng rất đáng lo: Rất nhiều người Mỹ gốc Việt — đặc biệt là thế hệ thứ nhất, những người nhập cư lớn tuổi không thông thạo tiếng Anh — ngày càng bảo thủ một cách cực đoan, hay họ đã bị ảnh hưởng và đồng cảm với những quan điểm ủng hộ cho Trump.
Từ những bài viết của tôi về những cộng đồng người nhập cư gốc Á, tôi thấy rằng một số những người nhập cư người Việt có thể không hiểu được những hàm ý về sự phân biệt chủng tộc ở Hoa Kỳ. Họ đã cảm thấy lo sợ về các bất ổn xã hội và cướp bóc ở một số thành phố. Một vài người đã trở thành những người chống lại biểu tình ở những cuộc biểu tình địa phương của phong trào Black Lives Matter. Chuyện này lại diễn biến song song với sự gia tăng của những tội ác hằn thù bài xích người gốc Á xuất phát từ dịch Covid-19, khi mà virus gây bệnh này đã được tổng thống Trump dán mác là “China virus” (virus Trung Quốc).
Mọi điều này nghe có vẻ như trái với lẽ tự nhiên đối với một sắc dân thiểu số. Nhưng trong sáu nhóm dân tộc trong khảo sát người Mỹ gốc Á năm 2020 được thực hiện vào mùa hè này, người Hoa Kỳ gốc Việt là nhóm dân duy nhất bày tỏ nhiều sự ủng hộ cho Trump (48%) hơn Biden (36%). Họ cũng sẽ có khả năng bầu cử cho các ứng viên đảng Cộng Hoà cho Hạ viện và Thượng viện, trong khi mà sự ủng hộ chung trong các cộng đồng người Mỹ gốc Á nghiêng về đảng Dân chủ hơn. ( Cụm từ “người Mỹ gốc Á- Asian American” bản thân nó mang ý nghĩa rất rộng; nó nhập chung rất nhiều nhóm dân khác nhau tuy có xuất thân từ một vùng địa lý nhưng lại có khác biệt về kinh tế hay lịch sử chính trị đáng kể.)
Thế nhưng, thế hệ người Mỹ gốc Việt thứ nhất đã có tư tưởng bảo thủ ngay từ buổi sơ khai. Sau khi rời khỏi một đất nước bị thống trị bởi chế độ cộng sản, họ có thể không mấy thiện cảm với những tư tưởng chính trị tự do, họ rất sùng đạo, và rất tin vào một giấc mơ Hoa Kỳ. Được dẫn dắt bởi một làn sóng thông tin không đáng tin cậy bằng tiếng Việt lẫn tiếng Anh, những quan điểm cực hữu đã dần ăn sâu vào tư tưởng của khá nhiều người — tạo ra một thách thức không nhỏ cho lớp trẻ, những thành viên mang tư tưởng tiến bộ trong gia đình phải giải quyết khó khăn trên.
Vào năm 2016, Trump giành được số phiếu bầu của 32% người Mỹ gốc Việt, theo một thăm dò trực tiếp những người vừa rời khỏi phòng bầu cử (exit polling) từ Quỹ Giáo dục và Bảo vệ Pháp lý Người Mỹ gốc Á (Asian American Legal Defense and Education Fund). Đây là một sự sụt giảm mạnh so với sự ủng hộ cho Romney (54%) và McCain (67%) vào những năm trước. Thế nhưng ngay cả năm 2016, vẫn nhiều người Mỹ gốc Việt bầu cho Trump hơn các nhóm dân tộc gốc Á khác — và con số đó lại ngày càng gia tăng.
Càng gần đến kỳ bầu cử 2020, sự ủng hộ cho Donald Trump và đảng Cộng hoà từ người Mỹ gốc Việt lại càng cuồng nhiệt. Người Mỹ gốc Việt đã tổ chức những sự kiện tại các tiểu bang như Virginia, Texas, California, và Florida, nơi có cộng đồng người Việt lớn mạnh.
Lấy một ví dụ, một dàn hợp xướng ở Houston phát hành một video YouTube dành tặng một bài hát cho việc Trump tái tranh cử, với sự có mặt của những ca sĩ gốc Việt trung niên trong các trang phục MAGA. Trong những buổi điều trần của bà Amy Coney Barrett, các Tổ chức người Việt ủng hộ Trump (Vietnamese for Trump) từ khắp các thành phố đã tụ họp thành một cuộc vận động tranh cử trước Tối cao Pháp viện. Những thành viên tham dự mặc trang phục áo dài truyền thống Việt Nam có thêu họa tiết lá cờ Mỹ và cờ Việt Nam Cộng Hoà trên đó. Vào đầu tháng Mười, hàng trăm người Việt ủng hộ đảng Cộng Hòa ở Quận Cam (Orange County) — một vài người trong binh phục Việt Nam Cộng Hoà — đã tham gia một buổi diễu hành, với cờ ủng hộ Trump 2020 bay phấp phới.
Sự cuồng Trump này không thể hiện quan điểm của toàn bộ các cử tri người Việt. Một số người ủng hộ đảng Cộng hoà lâu năm không thích Trump và đã ủng hộ Biden trong kỳ bầu cử này, và những thế hệ trẻ cấp tiến đang hỗ trợ mạnh mẽ các nỗ lực từ đảng Dân chủ thông qua chiến dịch người Hoa Kỳ gốc Việt ủng hộ Biden. Thế nhưng, sự gia tăng ủng hộ cho Trump từ năm 2016 đến nay có phần đáng kể.
Đối với những người thuộc đảng Dân chủ thấy khó hiểu với sự trung thành của người Việt Nam cho đảng GOP, cách giải thích dễ nhất là vì những người Việt ấy đã bị dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch trên mạng hoặc vì họ còn ‘trẻ con'. Có người còn có thể cho rằng cộng đồng người Mỹ gốc Việt chỉ đơn giản là một sự khác thường so với các cử tri gốc Á khác, và hoàn toàn có thể loại họ ra khỏi chính trường quốc gia vì họ chỉ chiếm khoảng 2 triệu dân.
Mặc dù các lao động người Việt, với xuất thân là những người người nhập cư, điều mà trên giấy tờ lại mâu thuẫn với thông điệp chủ nghĩa dân tộc của Trump, nhưng sao họ lại ủng hộ Trump? Đối với những ai quen thuộc với khuynh hướng bảo thủ trong văn hoá và lịch sử của cộng đồng tị nạn người Việt, điều này có thể lý giải.
Một số người Mỹ gốc Việt không liên kết bản thân họ hoàn toàn với các người dân nhập cư khác. Số nhiều trong số họ là những người tị nạn thời chiến đã đấu tranh cùng với binh lính Hoa Kỳ chống lại quân đội Cộng sản Bắc Việt, theo mẹ tôi giải thích. Họ không có lựa chọn nào ngoại trừ rời khỏi đất nước quê hương của họ.
Theo góc nhìn của bà, người Việt xứng đáng được có mặt tại đây, và không phải bất kỳ ai cũng nên được nhận vào. “Một đất nước như một ngôi nhà,” mẹ nói với tôi bằng tiếng Việt. “Ta không thể để bất cứ ai cũng có thể vào nhà của chúng ta được.”
Nhưng lối suy nghĩ này — rằng họ là những người nhập cư “tốt" hay “đặc biệt" — đã không nhận thức được chính sách nhập cư của Trump đã tổn hại đến nhiều gia đình người Việt, đặc biệt là những người mới đến và đang trong quy trình cấp thẻ xanh.
Những người đã rời khỏi Việt Nam sau khi Sài Gòn thất thủ thường giữ vững quan điểm chống đối những chính sách lớn của chính phủ. Họ thường hay nghi ngờ các chính trị gia nào đồng cảm với chế độ xã hội, và họ kịch liệt chống Trung Quốc, ám ảnh bởi đường lối bá quyền của Trung Quốc ở Việt Nam và ở biển Đông. Có nhiều người theo một tôn giáo nào đó, và xuất thân từ những gia đình gia trưởng nơi mà đàn ông là trụ cột và quyết định mọi chuyện của gia đình. “Vấn đề chống cộng và chống Trung Quốc đặt nặng trong nhiều tâm trí của thế hệ thứ nhất,” cô Linda Vo, giáo sư ngành học về người Hoa Kỳ gốc Á ở UC Irvine cho ý kiến. “Rất nhiều người họ trở nên nhiệt huyết với chính trị khi tổng thống đương nhiệm thuộc đảng Cộng hoà, điều mà làm họ chú tâm trong chính trị. Họ nhìn nhận GOP như một thể chế bảo thủ trong mặt xã hội và chống cộng, điều mà trùng khớp với giá trị sống của họ. Tuy vậy, đối với những người Việt sinh ra tại hải ngoại, phải mất khoảng thời gian dài hơn để họ chú tâm vào quá trình chính trị.”
Một thời gian dài trước khi tôi quan tâm về chính trị, tôi đã nhận thấy những niềm tin chính trị là trọng tâm trong cộng đồng người Việt mà tôi lớn lên. Tôi được nuôi nấng bởi cha mẹ đều tin tưởng tuyệt đối vào Cơ đốc giáo và tư tưởng Cộng hoà gần trung tâm của Little Saigon ở Quận Cam (Orange County), một vùng ngoại ô của California nơi mà các thành viên đầu tiên của cộng đồng người Việt định cư vào từ năm 1970. Vào bữa tối, cha tôi thường nói chuyện một cách tự hào về tổng thống George W. Bush, những chính sách hậu 11 tháng 9, và sự đương đầu quân sự trước Trung Quốc khi đụng đến Đài Loan.
Nhiều người như cha tôi - trong đó có cả những cựu binh Việt Nam Cộng Hòa - tán thành những chính sách diều hâu này đối với Trung Quốc. Và không ai có những lời lẽ cứng rắn với Trung Quốc hơn là Trump (mặc dù lời nói không đi đôi với hành động). Bác Huy của tôi tin rằng Trump sẽ đối đầu với Trung Quốc.
“Bác cho là hơn 50 phần trăm quyết định bầu cho ông ấy đều liên quan đến Trung Quốc”, bác nói qua điện thoại tuần vừa rồi. “Chúng ta thích Trump vì ông ấy kết nối được với chúng ta về vấn đề Trung Quốc.”
Trong khi đa số những người gốc Á sinh tại Mỹ đều kinh ngạc trước giọng điệu phân biệt chủng tộc trong cách mà Trump nói về coronavirus, thì những người Mỹ gốc Việt lớn tuổi hơn lại lấy làm thích thú vì điều đó. Trên mạng xã hội, họ cổ vũ cho những cụm từ như “virus Trung Quốc” hay “kung flu”, mặc dù thái độ đó của Trump có vẻ như đã làm kích động tinh thần chống Châu Á. Nhiều người xem tổng thống là niềm hy vọng duy nhất của họ chống lại sự xâm lấn lãnh thổ của Trung Quốc đối với Việt Nam, dù Trung Quốc đàn áp làn sóng biểu tình ở Hồng Kông. Việc cả Trump và Biden đều có những yếu điểm về đàm phán với Trung Quốc đều không có nghĩa lý gì. Những người Việt Nam ủng hộ Trump chỉ ra phong cách nói chuyện cứng rắn và sự nhạy bén trong kinh doanh như bằng chứng cho thấy Trump phù hợp với công việc này.
Bùi Anh Thư, một thành viên của Tổ chức Người Mỹ Gốc Việt Cấp Tiến (PIVOT), cho biết: “Có một sự lầm tưởng lớn rằng Trump rất chống Trung Quốc và ông ấy là hy vọng duy nhất để Việt Nam có được sự bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ trước Trung Quốc”. “Họ tin rằng so với Trump, Biden mềm mỏng với Trung Quốc hơn, và Đảng Dân chủ dễ bị ảnh hưởng bởi những ý tưởng cộng sản vì những quan điểm nhất định về việc xã hội hóa y tế.”
Bùi nói thêm: việc giải thích những phức tạp về địa chính trị của Việt Nam là một thách thức, ngay cả với những người Mỹ gốc Việt thuộc thế hệ thứ hai và thứ ba. Đó là một kiểu chính trị dựa trên bản sắc rất độc đáo, vì “một phần của bản sắc Việt là chống Trung Quốc”. “Trung Quốc là một mối đe dọa hiện hữu đối với người Việt Nam. Nó mang tính lịch sử và được đan xen vào nền văn hóa của chúng ta sau 1.000 năm bị Trung Quốc đô hộ. Và cuộc xung đột biên giới năm 1979 cũng chỉ cách đây không lâu, khi Trung Quốc cố tình xâm lược Việt Nam ”.
Rào cản ngôn ngữ đã làm cho nhiều người nhập cư đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch hoặc những tin tức thích hợp với thành kiến có sẵn của họ. Trong khi đó, những hiểu biết về tin tức truyền thông còn rất mơ hồ. Võ, giáo sư tại trường UC Irvine, cho biết “nhiều diễn giả lấy tin tức từ đài phát thanh, đài truyền hình hoặc mạng xã hội rồi truyền tải lại dưới ngôn ngữ mẹ đẻ của họ,” và như vậy “có rất nhiều khả năng xảy ra thông tin sai lệch trong các nhóm dân thiểu số này, giống như cách nó ảnh hưởng đến những người Mỹ bình thường.”
Trên Facebook, có một điểm chung đáng ngạc nhiên là rất nhiều người Việt lặp đi lặp lại các quan điểm từ kênh cực hữu Fox và Breitbart: các kênh truyền thông chính thống chuyên đưa “tin giả", đảng Dân chủ thì nhu nhược và “đi đêm" với Trung Quốc, các trường đại học Mỹ nhận tiền từ Trung Quốc và đang tẩy não những đứa trẻ.
Trên các diễn đàn cấp tiến, nhiều người Mỹ gốc Việt đã tìm được ở nhau sự thấu hiểu về nỗi phiền muộn khi các bậc cha mẹ chỉ thích xem đài Fox, những kênh của người Việt bảo thủ trên YouTube và những báo đài tiếng Việt có sự thiên vị. Trong khi PIVOT và trang tổng hợp tin tức Người Phiên Dịch (nơi tôi tình nguyện phiên dịch) đã cố gắng cung cấp những thông tin chuẩn xác, cũng không chắc rằng liệu việc này có thể thật sự thay đổi cách mà cộng đồng nhìn nhận Trump - hay liệu họ có thể thậm chí hiểu được những chỉ trích về tổng thống.
Bác tôi là một thính giả thường xuyên của Rush Limbaugh và chương trình phát thanh bảo thủ trên đài AM, trong khi mẹ tôi thì dựa vào Facebook và các trang tiếng Việt, như BBC Việt Nam và Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ tiếng Việt (VOA), để đọc tin tức.
Mẹ tôi tin rằng Trump là một người ái quốc. Bà dùng cụm từ “yêu nước” để mô tả tổng thống, và nói rằng bà lo ngại trước những thông tin về quan hệ làm ăn của gia đình Biden ở Trung Quốc (Biden chưa hề có thu nhập từ những công việc kinh doanh của con trai mình, vốn không phi pháp, và Trump cũng đã từng theo đuổi một số thỏa thuận làm ăn với Trung Quốc.)
Nhưng khi tôi hỏi mẹ rằng bà có thể cho tôi biết Trump và Đảng Cộng hòa đấu tranh cho điều gì, thì bà hơi ngập ngừng, không chắc rằng bà và cha tôi đã đăng ký là thành viên Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ. Hơi bực dọc, tôi giải thích cho bà rằng cả hai đều luôn bầu cho Đảng Cộng hòa.
Bùi cho biết trường hợp này rất phổ biến với những người Việt nhập cư đang vật lộn để hiểu được chính trị ở Mỹ khác với ở quê nhà như thế nào. “Tôi đã từng nghe những người vận động cộng đồng kể rằng khi họ giúp đỡ đồng hương đăng ký đi bầu, nhiều người không hề biết rằng ai là Cộng hòa và ai là Dân chủ.” cô nói. “Họ chỉ nghe về Trump và vì nhận ra tên tuổi của ông ấy, họ muốn đăng ký cho đảng của ông. Không có bất kỳ dẫn giải về ngôn ngữ hoặc văn hóa nào cho hệ thống lưỡng đảng.”
Bùi đưa ra giả thuyết rằng cũng có một số điểm tương đồng về ngôn ngữ giữa tên gọi Republic of Vietnam (Việt Nam Cộng Hòa, hay Nam Việt Nam) và Republican Party, được dịch ra là Đảng Cộng hòa.
Tôi luôn hiểu rằng cha mẹ mình là những người bảo thủ ôn hòa. Họ cố tỏ ra phi chính trị ở ngoài đường để tránh xung đột, hoặc theo cách mà họ nói, là những cuộc nói chuyện tế nhị. Tuy vậy, nhiều bậc con cái đang có sự hằn học với cha mẹ mình bởi tầm quan trọng của cuộc bầu cử 2020. Một số người cố gắng thuyết phục cha mẹ ủng hộ Đảng Dân chủ bằng cách đi sâu vào cương lĩnh của đảng mà họ cho rằng có lợi cho những cử tri thuộc tầng lớp lao động.
Đối với những người khác, đó là một điểm đứt gãy trong quan hệ gia đình, đặc biệt trong bối cảnh làn sóng biểu tình toàn quốc phản đối phân biệt chủng tộc và sự tàn bạo của cảnh sát đang diễn ra. Tôi đã được nghe kể lại, đọc thấy trên mạng và nghe từ chính gia đình mình rằng họ lo lắng về tình trạng “vô chính phủ” và mong rằng “luật lệ và trật tự xã hội” sẽ được khôi phục. Thông tin sai lệch trên mạng xã hội đã làm dấy lên những nỗi sợ này, và nhiều lúc gây ra những ác cảm với người da đen. Nhiều người đã chuyển ra khỏi nhà cha mẹ mình hoặc không còn nói chuyện với họ.
“Sự thất vọng của tôi đối với thế hệ người Mỹ gốc Việt lớn tuổi được nhiều quyền lợi, đạo đức giả, kỳ thị chủng tộc - đồng tính luyến ái - chuyển giới, xem thường phụ nữ và mọi thành kiến khác đã hoàn toàn trở thành một niềm khinh bỉ.”, một người đã viết như thế trong nhóm Facebook Hội Giúp Đỡ Người Mỹ Gốc Á Với Phụ Huynh Là Người Đảng Cộng Hòa. “Nó đã đi đến mức tôi thật sự không quan tâm họ nghĩ gì hay nói gì với mình.”
Những bình luận phản hồi có chung cảm nhận, với một người khác viết rằng, “Tôi đã hoàn toàn bỏ cuộc trong việc giảng giải cho họ về những điều này … Họ quá cuồng Trump đến mức dường như việc kéo họ ra khỏi sự mù quáng đó là điều không tưởng.”
Một trò đùa phổ biến trong giới người Việt trẻ cấp tiến là bạn sẽ dễ bị quy là một người cộng sản nếu như công khai ủng hộ bất kỳ một quan điểm chính trị khuynh tả nào. Tuy vậy, tôi lại thấy rằng có một điều gì đó thật tàn nhẫn về khác biệt chính trị này giữa một thế hệ bị chiến tranh tàn phá và con cái của họ, rằng ngoài những rào cản ngôn ngữ và văn hóa vốn đã làm cho những người Mỹ gốc Việt lớn tuổi bị xa lánh, giờ đây còn có một thêm một sự chia rẽ về chính trị bắt nguồn từ sự căm ghét, hiểu lầm, và đau thương.
Trong một cuộc nói chuyện điện thoại gần đây, mẹ tôi nói một cách tự nhiên rằng người ta có quyền bầu cho bất kì ai mà họ muốn ở Mỹ. Tôi đáp lại rằng tôi đồng ý, và hy vọng rằng cho dù người mà bà ủng hộ là ai thì người đó sẽ giữ gìn hơn là phá hoại nền tự do của chúng ta. Có lẽ đó là tất cả những gì chúng ta có thể làm bây giờ. Đành rằng chúng ta có những bất đồng, nhưng hy vọng điều đó sẽ không làm chúng ta càng xa cách nhau hơn.
Người dịch: Q. Mai, Justin
Biên tập: Châu Trần
コメント